Ο βουλευτής Αρκαδίας του ΣΥΡΙΖΑ Γιώργος Η. Παπαηλιού, κατά τη συζήτηση για την Aναθεώρηση του Συντάγματος, στην Ολομέλεια της Βουλής

 1) Η αναθεώρηση του Συντάγματος συνδέεται με την κατεύθυνση που αυτή έχει (προοδευτική ή συντηρητική), αφού δεν είναι ιδεολογικά-πολιτικά ουδέτερη, όπως εξάλλου συμβαίνει και με όλα  τα πολιτικά προβλήματα, αφού εξ ορισμού εμπεριέχουν διακυβεύματα.

Επιπλέον συνδέεται με τις απαιτήσεις της συγκυρίας, διότι η αναθεώρηση δεν γίνεται  ποτέ εν (πολιτικώ) κενώ. 

Η συγκυρία συνίσταται στο ότι η χώρα εξήλθε των «μνημονίων» και της αυστηρής εποπτείας, μετά από πολλά χρόνια κρίσης και «μνημονιακών» πολιτικών. Συνακόλουθα, έχοντας αποκτήσει σημαντικά περιθώρια αυτονομίας, μπορεί η ίδια να χαράσσει πολιτικές, που και αυτές έχουν ιδεολογικό-πολιτικό πρόσημο. 

Βάσει αυτών των παραμέτρων, η αναθεώρηση του Συντάγματος υπηρετεί την ανάγκη προώθησης αλλαγών, εν όψει κρίσιμων αποφάσεων, οι οποίες πρόκειται να ληφθούν τόσο στη χώρα μας όσο και  στην Ευρώπη και οι οποίες θα καθορίσουν την πορεία και το μέλλον τους.   

Ενδεικτικά τρία θέματα, που  προσδιορίζουν τον προοδευτικό χαρακτήρα της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ.

Αφορούν την ενίσχυση της δημοκρατίας μέσω της διεύρυνσης της λαϊκής συμμετοχής, την ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους, μέσω του εμπλουτισμού των κοινωνικών δικαιωμάτων και τη διασφάλιση της περιφερειακής συνοχής, μέσω της άσκησης συγκεκριμένων πολιτικών για τις μειονεκτικές περιοχές της χώρας, τις ορεινές και νησιωτικές.

2) Σήμερα η Δημοκρατία, η οποία λειτουργεί υπό καθεστώς  παγκοσμιοποίησης, σε περιβάλλον ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών και συγκέντρωσης του πλούτου στα χέρια ολίγων,   εμφανίζει σημάδια κόπωσης. Αφαιρούνται διαρκώς αντικείμενα από το πεδίο της δημοκρατικής πολιτικής αντιπαράθεσης-σύγκρουσης. Ταυτόχρονα, διάφορες οντότητες, ενδεικτικά κάποιες  ανεξάρτητες αρχές, συχνά επιβάλλουν πολιτικές που παρουσιάζονται μάλιστα ως μονόδρομος.

Αρχές που περιλαμβάνονται στο Σύνταγμα, στην πράξη είναι κενές περιεχομένου, στερούνται ουσίας.

Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας περιορίζεται στην εκλογή αντιπροσώπων είτε κεντρικά, για το Κοινοβούλιο, είτε σε περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο. 

Η νομοθετική πρωτοβουλία ανήκει στη Βουλή και κυρίως ή μάλλον αποκλειστικά στην Κυβέρνηση, λόγω των συντεταγμένων βουλευτών στην πλειοψηφούσα κοινοβουλευτική ομάδα.

Προτείνεται λοιπόν,  η νομοθετική πρωτοβουλία να αποδοθεί και στους πολίτες, με τρόπο ώστε να αναγνωριστεί η δυνατότητα σε εκατό χιλιάδες πολίτες που έχουν το εκλογικό δικαίωµα να υποβάλουν προτάσεις νόµου, οι οποίες θα εισάγονται υποχρεωτικά στη Βουλή για συζήτηση, επεξεργασία και ψήφιση. 

Με αυτό τον τρόπο αμβλύνονται τα δομικά ελλείμματα της αντιπροσώπευσης, η συμμετοχή των πολιτών δεν  περιορίζεται μόνο στα δικαιώματα του εκλέγειν κι εκλέγεσθαι, αλλά επεκτείνεται και στην αναγνώριση συμμετοχικών δικαιωμάτων, και ενισχύονται η πολιτικοποίηση, η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, ο ουσιαστικός δημόσιος διάλογος. 

Η συγκεκριμένη πρόταση δεν είναι εναλλακτική της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αλλά συμπληρωματική, αφού με αυτό τον τρόπο ενισχύεται η νομιμοποίηση της  εξουσίας, με την ενεργό παρέμβαση του λαϊκού παράγοντα.

Επιπρόσθετα, προς την ίδια κατεύθυνση, αυτήν της ενίσχυσης της λαϊκής συμμετοχής και παρέμβασης, κινούνται, η καθιέρωση της απλής αναλογικής,  η πρόταση για διενέργεια δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και η πρόταση για υποχρέωση κύρωσης με δημοψήφισμα διεθνούς συνθήκης που προβλέπει μεταβίβαση κυριαρχικών δικαιωμάτων του κράτους.

Έτσι ενδυναμώνεται θεσμικά η ίδια τη δημοκρατία και το αντιπροσωπευτικό σύστημα και αποκτά ουσιαστικό περιεχόμενο η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.

3) Σε αντίστιξη προς τις ατομικές ελευθερίες, τα κοινωνικά δικαιώματα συγκροτούν ή συνιστούν σημαντικό στοιχείο  του κοινωνικού κράτους.

Η καθιέρωση  των κοινωνικών δικαιωμάτων συνδέεται με το γεγονός ότι η κοινωνική πλειοψηφία δεν έχει πρόσβαση σε βασικά αγαθά, καθώς οι οικονομικά ισχυροί διαχειρίζονται και καρπούνται

τον παραγόμενο πλούτο. Έτσι τα κοινωνικά δικαιώματα αποτελούν

την «έκφραση του θεμελιώδους δικαιώματος στη ζωή» του απλού

ανθρώπου.

Αποσκοπούν στην εξασφάλιση κατά το δυνατόν  ισότιμης

συμμετοχής της κοινωνικής πλειοψηφίας στην οικονομική και

κοινωνική ζωή.

Με την πρόβλεψη και αναγνώριση των κοινωνικών δικαιωμάτων,

κατοχυρώνονται δικαιώματα αλλά και αντικειμενικές

δικαιϊκές αρχές. Γι΄ αυτό και απευθύνονται όχι μόνον στα άτομα και

σε συλλογικές οντότητες, αλλά και στο κράτος που υποχρεούται

να ενεργεί προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις και να ασκεί

πολιτικές με συγκεκριμένο περιεχόμενο.

Μέσω της άσκησης των κοινωνικών δικαιωμάτων,

ενεργοποιούνται οι χώροι της εργασίας  και της κοινωνικής

ασφάλισης, της εκπαίδευσης, της υγείας και άλλων κοινωνικών

αγαθών στα οποία το κράτος νομιμοποιείται να έχει αποκλειστικό

ή τον πρώτοή κυρίαρχο λόγο, με σκοπό την προστασία του

δημοσίου συμφέροντος.

Καθίσταται επιτακτική η ανάγκη , να προσδοθεί στα  κοινωνικά

δικαιώματα νομική δεσμευτικότητα πέραν του χαρακτήρα της

καθαρά πολιτικής διακήρυξης.

Ζητούμενο είναι η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών

δικαιωμάτων και αρχών που διακηρύσσονται στο Σύνταγμα, αφού

η προστασία τους επιτυγχάνεται κυρίως με θεσμικές, νομοθετικές

παρεμβάσεις.

Στον πυρήνα της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ για την ενίσχυση της

προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων βρίσκονται σημαντικές

παρεμβάσεις, οι οποίες ενισχύουν την δεσμευτικότητά τους.

Προτείνεται η συνταγματική κατοχύρωση της κρατικής εγγύησης ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για όλους, μέσω καθολικών κοινωνικών υπηρεσιών και εισοδηματικών ενισχύσεων. Αυτή η προτεινόμενη πρόβλεψη, στην οποία θεμελιώνεται ένα γενικό δικαίωμα στην κοινωνική πρόνοια, συμπληρώνεται με αναφορά στην ειδική προστασία που πρέπει να παρέχεται στην οικογένεια, το γάμο, τη μητρότητα, τα παιδιά, τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με αναπηρία και τους άπορους.

Επιπλέον προτείνεται η θεσμική αναβάθμιση του δικαιώματος στην υγεία. Η υγεία αναγνωρίζεται ρητά ως κοινωνικό δικαίωμα (και όχι απλά ως κρατική υποχρέωση μέριμνας) από το οποίο απορρέει η υποχρέωση του κράτους να παρέχει καθολική πρόσβαση σε αποτελεσματικές παροχές υγείας.

Μέσω δε της προσθήκης νέας διάταξης, προτείνεται να κατοχυρωθεί ο δημόσιος έλεγχος βασικών κοινωνικών αγαθών, όπως το νερό, η ηλεκτρική ενέργεια και τα δίκτυα διανομής τους.

Τέλος, προτείνεται η ουσιαστική ενίσχυση της εργασίας, η οποία

κατά την περίοδο των «μνημονιακών» πολιτικών υπέστη και τη

μεγαλύτερη «επίθεση», με αποτέλεσμα την πλήρη απορρύθμισή

της.

Προτείνονται ειδικότερα ρυθμίσεις για τους γενικούς όρους

εργασίας εντός των ορίων που τίθενται από τις διεθνείς συμβάσεις

εργασίας και την αρχή της ανθρώπινης αξίας, την κατοχύρωση της

συλλογικής αυτονομίας, των ελεύθερων συλλογικών

διαπραγματεύσεων, των συλλογικών συμβάσεων

εργασίας, της προσφυγής και μονομερώς στη διαιτητική

διαδικασία, της πρόβλεψης της αρχής της ευνοϊκότερης

μεταχείρισης για τους εργαζόμενους σε περίπτωση συρροής

νόμου και συλλογικής ρύθμισης, μεταξύ συλλογικών ρυθμίσεων

και μεταξύ συλλογικής ρύθμισης και ατομικής σύμβασης εργασίας.

4) Είναι γνωστό, ότι στη χώρα μας, εκτός των κοινωνικών ανισοτήτων, υφίστανται και μεγάλες περιφερειακές ανισότητες, που αποτυπώνονται κυρίως στις ορεινές και νησιωτικές περιοχές. Αυτές οι μειονεκτικές περιοχές, λόγω της απόστασης   και της δυσχερούς πρόσβασής τους από και προς το κέντρο, της δημογραφικής γήρανσης και της εν γένει ερημοποίησής τους, δεν γίνονται πάντοτε και εύκολα αποδέκτες των γενικών κυβερνητκών πολιτικών και χρειάζονται ιδιαίτερη μεταχείριση για να παραμείνουν «ζωντανές». Μέσω δε της μείωσης ή της εξάλειψης των περιφερειακών ανισοτήτων, μπορεί  να επιτευχθεί εν τέλει η ολόπλευρη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξή τους.       

Σε αυτό το πλαίσιο, και η πρόταση για θετικές πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης ειδικού χαρακτήρα και για «την εύρυθμη και απρόσκοπτη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης», επιβάλλει την προσαρμογή τους  στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και συνθήκες αυτών των περιοχών. 

Η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού έχει οδηγήσει στην αντίληψη ότι υφίσταται μία και μοναδική οικονομική και όχι μόνον πρόταση και λύση, η οποία επενδύεται με τεχνοκρατικό μανδύα που εμφανίζεται ουδέτερος.

Αυτή η πολιτική έχει οδηγήσει στην επικράτηση των αγορών επί

της πολιτικής και της κοινωνίας και απευθύνεται και στηρίζει τα

συμφέροντα της οικονομικής ελίτ.

Αντίθετα, η πολιτική προοδευτικής κατεύθυνσης  στηρίζει τα συμφέροντα της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, τα οποία επενδύουν στα δημόσια αγαθά και στο κοινωνικό κράτος.   

Σ΄ αυτό το πλαίσιο, η αναθεώρηση του Συντάγματος παρέχει την

ευκαιρία, να θεσμοθετηθούν δυνατότητες εμπλουτισμού  της

δημοκρατίας και της λαϊκής συμμετοχής, αναβάθμισης του

κοινωνικού κράτους και κατοχύρωσης της περιφερειακής συνοχής

Αυτή η  προοδευτική κατεύθυνση  διατρέχει την πρόταση του

ΣΥΡΙΖΑ για συνταγματική αναθεώρηση, σε αντίθεση με την

πρόταση των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων  της αξιωματικής

αντιπολίτευσης, της συνταγματοποίησης του νεοφιλελευθερισμού

και της εκ μέρους της απόρριψης των προτάσεων που

αναβαθμίζουν θεσμικά το κοινωνικό κράτος και κατοχυρώνουν την

περιφερειακή συνοχή.