Ιστορικά στοιχεία-Κερπινή

Α’ Αρχαία Χρόνια  Στην εριοχή του τέως Δήμου Κλείτορος πιστεύουν πολλοί αρχαιολόγοι πως ήταν η Αρχαία Τρίπολη.  Ο Meyer επεκτείνει την περιοχή από την Κερπινή ως το Γαλατά, όπου βρήκε και μελέτησε πολλά σημαντικά ερείπια.  Ο Παυσανίας (174 μ.Χ.) απλώς την αναφέρει χωρίς να την επισκεφτεί γιατί είχε πια παρακμάσει από χρόνια πολλά κι’ ήταν πολύ δασώδης κι’ επικίνδυνη από τα θηρία (λύκους, αρκούδες, αγριογούρουνα, τεράστιες χελώνες).  Ακολούθησε το Λάδωνα (πού έχει το καλύτερο νερό,

λέει, ο δε Αροάνιος πού 'ρχεται από τα Μαζέϊκα έχει ψάρια που κελαηδούν, χωρίς ο ίδιος να το διαπιστώσει) κι’ αναφέρει τους οικισμούς: Λευκάσιον, Μεσόβοα, Νάσους, Όρυγα και Αλλούντα, Θαλιάδες.
Το Λευκάσιον κοντά στις πηγές του Λάδωνα κι’ οι άλλοι δυτικότερα.  Ο Γ. Παπανδρέου (Αζανιάς) τοποθετεί τις Νάσους κοντά στα Φιλέϊκα Καλύβια κι’ ανατολικότερα τη Μεσόβοα και το Λευκάσιον.  Πού ήσαν όμως η Όρυξ και Αλούς (άλλοι λένε ότι ήταν μια πολίχνη);  Ο Παπανδρέου ρωτά μήπως ήταν στον Παλιόπυργο Γλανιτσιάς.  Ο Ανδρ. Παπαθεοδώρου, στ’ Αρκαδικά του του Παυσανία, τοποθετεί την Όρυγα κοντά στην Ποδογορά και την Αλούντα στην Αγια – Παρασκευή Γλανιτσιάς.
Το λεξικό της Αρχαιολογίας γράφει: Όρυξ = πόλις κειμένη κατά τα βόρεια της Αρκαδίας.  Χάρτης του Leake στα 1829 – 30 – 31 (Peloponnesiaca), που τοποθετεί αρχαίες πόλεις, έχει την Όρυγα Νότια και κοντά στην Ποδογορά και την Αλούντα Ν.Δ. της Γλανιτσιάς, σ’ απόσταση μισής ώρας περίπου.  Ο Meyer τοποθετεί και τις δύο ανάμεσα Συριάμου – Ποδογοράς, πιο κοντά στο Συριάμου, στο βιβλίο του: Peloponnesische Wanderungen εκδόσ. 1938.  Οι Θαλιάδες τοποθετούνται κοντά στη Βάχλια.  Γεννιέται και σε μας η απορία, που μόνο οι ανασκαφές θα λύσουν, αφού ως τώρα όλες οι έρευνες έμειναν άκαρπες: Στη θέση Βαλλόβορος της Κερπινής, κοντά στο Λάδωνα, αριστερά του (καθώς γράφει κι’ ο Παυσανίας) υπάρχουν ίχνη αρχαίου οικισμού.  Μήπως πρόκειται για την Όρυγα ή Αλούντα;  Αλλοι τοποθετούν την Τρίπολη κοντά στην Μεγαλόπολη, λανθασμένα ασφαλώς.  Είναι πολύ τολμηρή η ακριβής τοποθέτησή της και μάλλον ζημιώνουν όσοι μιλούν με σιγουριά, ώς τις ανασκαφές.  Την Τρίπολη αποτελούσαν 3 πόλεις: Καλλία, Δίποινα, Νώνακρις.  Πού ακριβώς βρίσκονταν καθεμιά είναι ριψοκίνδυνο να ορίζει κανείς και μάλλον είν’ αμφισβητήσιμο το πως η Καλλία ήταν κάπου κοντά στην Γλανιτσιά, η Δίποινα στη θέση της Κερπινής και αποκλείεται πως η Νώνακρις ήταν στη Γλόγοβα.  Αυτήν, κατά τον Meyer πρέπει να την αναζητήσουμε στις πηγές του Γορτύνιου  ποταμού.  Στην Αζανία Καλαβρύτων υπήρξεν άλλη Νώνακρις, την οποίαν ο Ανδρ. Παπαθεοδώρου θεωρεί ως ανήκουσαν στην Τρίπολη.  Στο Expedition scientifigue de Morée, σελ. 152, ο Boblaye M.C. Puilbon γράφει: «Στην Ορχομενία πρέπει ακόμη ν’ ανήκει μια πόλις, της οποίας τα ερείπια παρετηρήθησαν κοντά στο χωριό Γλανιτσιά, στ’ αριστερά του Λάδωνος……  ότι αυτή μπορεί να είναι η Καλλία, πόλις που ο Παυσανίας τοποθετεί μεταξύ Τευθίδος και Ελισσόνος.  Είν’ ένα μέρος προς μελέτη.  Η Νώνακρις στις σημερινές Κλουκίνες, άγνωστον που ακριβώς, στο βουνό Κράθις».

            Ο Νίκ. Παπαχατζής στ’ Αρκαδικά του του Παυσανία (εκδ. Ελευθερουδάκη), γράφει: «Επειδή επιμελώς απέφυγαν να συμπεριλάβουν στο συνοικισμό της Μεγαλουπόλεως (371 ή 368 κ.ε.) πολύ μακρινές εγκαταστάσεις, είναι πιθανό οι τρεις πολίχνες, οι υπαγόμενες στην Τρίπολη να βρίσκονταν στην ορεινή χώρα προς βορράν του Μεθυδρίου και της Θεισόας.  Η Νώνακρις έτσι ήταν διαφορετική από τη γνωστή πολίχνη της Φενεάτιδος, παρά τα ύδατα της Στυγός» (σελ. 030, υποσημ. 4).  Στο χάρτη της σελ. 183 τοποθετεί μ’ ερωτηματικά την Ορυγα στην Ποδαγορά και την Αλούντα Νότια της Ποδαγοράς, τις Θαλιάδες Νότια της Βάχλιας.  «Λευκάσιον Β. των πηγών του Λάδωνα, Μεσόβοα στη συμβολή Λάδωνος – Μαλοίτα (Τράγου)».  «Νάσοι, άλλοι από το Δαρέϊκο κάμπο, στο Φιλέϊκο», απ’ όπου πέρασεν ο Παυσανίας.  Την ύπαρξη των 3 πόλεων αναφέρει η Ιστορία και μαρτυρούν πολλά ευρήματα:  Κάστρα, νομίσματα, αγάλματα, ναοί, τάφοι.  Στην Καλλία υπήρχε νομισματοκοπείο.  Τ’ όνομα Γλανιτσιά μήπως έχει σχέση με την Καλλία;

Η Δίποινα (αν ήταν στη σημερινή Κερπινή) ή όποιος τέλος πάντων αρχαίος οικισμός, ήταν πλούσια (όπως και τώρα) στην περιοχή, καθώς αποδείχνουν χρυσά κι’ αργυρά κοσμήματα που βρέθηκαν κατά καιρούς παλιότερα.  Στα Κυβούρια, στον Αγιώργη κι’ ώς το Σταυροχώραφο βρέθηκαν κατά καιρούς πολλοί τάφοι φτωχικοί.  Το 1960, με τη διάνοιξη του δρόμου προς το Λάδωνα, βρέθηκε ένας σε βάθος 1,5 μέτρα με τούβλα, χωρία τίποτε σπουδαίο.  Πρέπει κάπου να βρίσκεται και τάφος αρχοντικός.  Μάλλον το λεγόμενο Σταυροπηγίο.  Είχεν ακμάσει εδώ ο Μυκηναϊκός πολιτισμός.  Αδιάψευστοι μάρτυρες τ’ ανωτέρω κοσμήματα, πλήθος νομισμάτων, είδη κεραμικής και πολλά αντικείμενα τέχνης, που άρπαξαν οι αρχαιοκάπηλοι.  Οι κάτοικοι της Τρίπολης ελάτρευαν τους Ολύμπιους θεούς.  Ναοί των ήσαν στην Αγία Παρασκευή Γλανιτσιάς (φτωχός ναΐσκος κατά τον κ. Χρήστο Κωνσταντινόπουλο, μετά τις εκεί ανασκαφές του 1939), στον Αγιοδημήτρη, στον Αγιοβασίλη, στον Αγιοκωνσταντίνο, στον Αγιοθανάση και στον Αγιώργη Κερπινής.

            Παλιότερα, Γερμανοί αρχαιολόγοι, ζήτησαν την άδεια γι’ ανασκαφές ανάμεσα Αγιοδημήτρη – Αγιοβασίλη κι’ οι ιδιοκτήτες δεν τους άφησαν, δυστυχώς.  Το ίδιο έγινε αργότερα για τον Αγιοθανάση, στο χωράφι του Ντίνου Σπηλιωτόπουλου, Ν.Α. του κάστρου.  Στην περιοχή της Δίποινας (της Κερπινής ας λέμε), βρέθηκαν τα εξής:

1)      Ένα κιουπάκι με νομίσματα στη θέση Κυβούρια (=τάφοι).

2)      Χάλκινα ειδώλια βωδιού, αφιερώματα μάλλον στη θεά Δήμητρα, που λατρευόταν εδώ πολύ.

3)      Χάλκινη όρθια γίδα, αφιέρωμα στην Άρτεμη, που πρέπει να λατρευόταν πολύ στην δασώδη αυτή περιοχή.  Τη βρήκε ο Αθ. Αποστολόπουλος (Σίγουρος) στη θέση Κοτρωνάκια.

4)      Στην ίδια περιοχή βγήκε στο φως το 1972 από τ’ αλέτρι του Δημ. Κ. Πλιάκα μια ιδιόσχημη πέτρα.  Έχει μήκος 1,20, πλάτος 0,60, από πάνω κυρτή, από κάτω επίπεδη, στο ένα άκρο με τρεις προεξοχές, τη μεσαία πιο μεγάλη.

5)      Πήλινα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία της Μυκηναϊκής εποχής κι’ άλλα κατοπινά απλούστερα (λυχνάρια, κούπες, βάζα κλπ.).  Ακόμα βρίσκουμε κομμάτια στον Αγιοθανάση.

6)      Μυκηναϊκοί τάφοι με ποικίλα κτερίσματα (πόρπες, δακτυλίδια, βραχιόλια κλπ.) στου Χρόνη το χωράφι στα Βόρεια του Αγιοθανάση και με κεραμίδια των Ελληνιστικών χρόνων στις θέσεις Κυβούρια έως το Σταυροχώραφο.  Στο Βαλλόβορο, κάτω από το Μπαμπαλάση, το 1965 άνοιξαν ένα, κοντά στ’ αυλάκι και στο δασάκι, αριστερά κατεβαίνοντας.  Είναι χτιστός, 1,20 πλάτος, 2,50 μήκος και βάθος άγνωστο γιατί έχει χώματα.  Σκεπασμένος με πλάκες.  Στο χωράφι του Ντίνου Σπηλιωτόπουλου στον Αγιοθανάση το αλέτρι του άνοιξε τάφο με πλάκες σκεπασμένο με μεγάλη πλάκα πριν λίγα χρόνια.

7)      Κομμάτια από κολώνες ναών και κιονόκρανα Δωρικού ρυθμού.

8)      Λαξευτοί ογκόλιθοι με σκαλίσματα σύνδεσής τους στον Αγιώργη από θεμέλια εκεί ναού ή ανακτόρου.  Έχει κι’ άλλες μέσα όπως μας επιβεβαιώνει ο ιδιοκτήτης του χωραφιού Ντίνος Σπηλιωτόπουλος.  Έχει επίσης τέτοιους λαξευτούς ογκόλιθους στον Αγιοβασίλη, στον Αγιοδημήτρη, στον Αγιοκωνσταντίνο, όπου, το 1964, βρέθηκε μια μεγάλη πέτρα σε σχήμα κόλουρου κώνου και μια μικρή με μια μεγάλη κωνική τρύπα το 1972 κατά τον εξωραϊσμό του χώρου προς Α. του αρχαίου ναού, καθώς και κομμάτια από κεραμίδια παλιά κι’ από κιουπάκι.  Στην αυλή του Ηρακλή Σπηλιωτόπουλου έχει πολλά κομμάτια από μεγάλες σκαλιστές πέτρες, με διάφορα σχέδια και σχήματα (βούκρανα κλπ) και μια μεγάλη ορθογώνια με τρύπες συνδέσεως σε δάπεδο, κυλισμένες όλες από τον Αγιοθανάση, όπου το παλιό κάστρο.  Στην αυλή του Γιάννη Δημόπουλου έχει επίσης μεγάλες λαξευτές πέτρες.  Στον τοίχο του πηγαδιού του Αγιοβασίλη υπάρχει μεγάλη μαρμάρινη πέτρα, ίσως με γράμματα ή σχέδια (Ντ. Σπηλιωτόπουλος, 1972).  Το πηγάδι έχει κτιστεί με μεγάλες σκαλιστές πέτρες από πωρόλιθο.  Στον Αγιοθανάση, κατά την ανέγερση του ναΐσκου (1926) βρέθηκε δάπεδο με σκαλιστές πέτρες (Δημ. Ηρ. Σπηλιωτόπουλου).

9)      Νομίσματα της Αχαϊκής κι’ Αιολικής Συμπολιτείας κι’ άλλα πανάρχαια, όπως: α) Εν’ ασημένιο με στεφάνι αγριελιάς στη μιαν όψη και δρομέα στην άλλη, έτοιμον να τρέξει, από τους Αρκαδικούς αγώνες της Τεγέας προς τιμήν της Αλέας Αθηνάς.  β) Χρυσό νόμισμα «του Κοινού των Αρκάδων».  γ) Αλλα με προτομές της Δήμητρας και του Μ. Αλεξάνδρου (πολύ καλά αυτό διατηρημένο), των Οπουντίων κλπ.  Πριν 50 χρόνια όλο και βρίσκαμε κι’ είχαμε όλοι στα σπίτια διάφορα νομίσματα, που χάθηκαν ή τα πήραν έξυπνοι…

10)  Φίδι χάλκινο σαν οχιά στο χωράφι του Ντ. Σπηλιωτόπουλου στον Αγιώργη.

11)  Στο Βαλλόβορο είχε πολλούς τάφους κι’ ίχνη αρχαίου οικισμού.  Σ’ ένα τάφο της πλαγιάς τα παιδιά του Θ. Δασκαλόπουλου βρήκαν ένα χρυσό καρφί δέκα πόντων πριν λίγα χρόνια.

12)  Στο σπίτι του ο Ντ. Σπηλιωτόπουλου έχει τα εξής: α) Ένα μάρμαρο σαν επιπεδόκυρτο φακό μέχρι ένα πιάτο με μικρή τρύπα στο μέσον της επίπεδης επιφάνειας, διαμέτρου 1 εκ.  Η όλη διάμετρος είναι 16 εκ. β) Ακρόστεγο μαρμάρινο μ’ ωραίες καμπύλες ανάγλυφες γραμμές, μυτερό επάνω, με τρύπα αποκάτω. γ) Πήλινη μικρή τετραγ. Πυραμίδα με τρύπα στην κορυφή, σαν βαρίδι.  Χρησίμευε μάλλον, με πολλά όμοια, να στολίζει τ’ ακρόστεγα ολόγυρα. δ) Πέτρα σαν καλαπόδι. ε) Άλλα ανάξια λόγου.

13)  Στη Νότια πλαγιά του Αγιοθανάση υπάρχουν θεμέλια κτιρίων (μέσα στη γη, διακρίνονται).  Επίσης στον κήπο του Ντ. Σπηλιωτόπουλου, όπως ο ίδιος μας είπε.

Από τα διάφορα ευρήματα προκύπτει πώς η Δίποινα (ας τη λέμε έτσι), είχε συναλλαγές με διάφορες πόλεις: Τη Γόρτυνα (Ατσίλοχο) , το Μεθύδριο, τον Ορχομενό, την Τευθίδα (στα Λαγκάδια), τη Σπάρτη, την Αθήνα. Ακμάσανε οι τέχνες εδώ, κυρίως δε η κεραμική κι η επεξεργασία χαλκού κι αργύρου. Η Δίποινα υπήρχε πριν από την  Κάθοδο των Δωριέων. Η Αρκαδική διάλεκτος ήτο παραφυάς της Δωρικής (Ελευθερουδάκη, Σύγχρόνος Εγκυκλοπαίδεια), από την οποία προήλθε κι η σημερινή της Κερπίνης με το τσιαί (=και). Στην κορυφή τοθ λόφου ίχνη Πελασγικού κάστρου, του οποίου η είσιδος δικρίνεται καθαρά στα Ν.Δ.  Τον Αύγουστο του 1971 Γαλλίας αρχαιολόγος πουρθε επίτηδες από τη Μεγαλόπολη, όπου η παρέα της, για τ’ αρχαία μας, βρήκε μ’ όργανό τα ίχνη του κάστρου ηλικίας 4.000 ετών. Μέχρι το 1922 σε μερικά σημεία είχε ως 1,5 μέτρα ύψος και πήραν τις πέτρες του, καθώς κι ο Ηρ. Σπηλιωτόπουλος για το χτίσιμο του πηγαδιού του τότε και για πεζούλια. Στα Α .  διακρίνονται τα θεμέλια, οι μεγάλες πέτρες κυλίστηκάν από τα παιδιά κατά καιρούς για διασκέδαση προς τη Βοντίτσα. Στα Α . επίσης φαίνεται ότι ανέβαινε και αμαξόδρομος.

Κάτοικοι της Τρίπολης πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο μ’ αρχηγό τον Τεύθι και Αγαπήνορα, που ‘χτισε γυρνώντας αποικία στην Κύπρο μ’ άλλους. Αντιστάθηκαν στους Δωριείς (το 1120 και το 1100 π.χ.), μα τελικά υπέκυψαν και δέχτηκαν την επίδραση τους. Πήραν μέρος στους Περσικούς πολέμους. <<Και εις μεν τας Θερμοπύλας εξεστράτευσαν, πλην Τεγεατών και Μαντινέων, 1120 Αρκάδες ανήκοντες προδήλως εις τα την Γορτυνίαν οικουντα φύλα, ισάριθμοι δε παρετάχθησαν εν Πλαταιαίς μετά των Λακεδαιμονίων και επολέμησαν>> (479 π.χ.) (Τ. Κανδηλώρου: <<Η Γορτυνία>>, τόμος Α΄, σελ. 21) . Στον πόλεμο Θηβαίων – Σπαρτιατών πήγαν με τους πρώτους μ’ άλλες Αρκαδικές πόλεις. Το 371 π.χ. ο Θηβαίος Επαμεινώνδας ίδρυσε τη Μεγαλόπολη με κατοίκους 40 Αρκαδικών πόλεων, μαζί και της Τρίπολη, για ασφάλεια κατά των Σπαρτιατών επιδρομών :  <<προσεγένετο δε και Τρίπολη ονομαζόμενης Καλλία και Δίποινα και Νώνακρις>> (Παυσανίας). Έτσι ερημώθη κι η Δίποινα και παρήκμασε. Στα χρόνια της Αχαϊκής Συμπολιτείας η Τρίπολη ανήκε σ’ αυτήν κι αποτελούσε τα σύνορα της. Λέγεται πώς Τριπολίτες έφυγαν στον Πόντο. Ο Στράβων (66 π.χ. – 25 μ.Χ.) επίσης με λύπη του διαπίστωσε πως από τις πόλεις γύρω από την Τρίπολη άλλες δεν υπήρχαν καθόλου κι άλλων μόλις διακρινόσαν ίχνη. Τονίζει επίσης τα ωραία άλογα και του  <<ιπποβάτους>> όνους (για μουλάρια) που παρήγε η ερημωμένη σχεδόν τότε Αρκαδία, που ήταν πιο μεγάλη από τώρα, εκτεινόμενη προς Β. και προς Δ.  Το 396 και 398 μ.Χ. ο Αλάριχος, βασιλιάς των Γότθων, ερήμωσε πάλι την Πελοπόννησο τελείως ( Π. Καρολίδης).