ΟΣΤΕΊΝΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ

 Του ΘΑΝΑΣΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΛΟΥ 
 (συνέχεια  του προηγούμενου  άρθρου)

Το  1895  κοντά  στα  χωριά  καλύβια  Καρυών  και  Παραδείσια, ο  καθηγητής  Σκούφος  με  τη  βοήθεια  χωρικών, βρήκε  χαυλιόδοντες  ελεφάντων  μήκους  3,10 μέτρων, καθώς  και  γιγαντιαία  κέρατα, σιαγόνες  και  πόδια  ελεφάντων. Το  1902  όταν  ήταν  Εφορος  του  Φυσιογραφικού  Μουσείου, οι  χωρικοί  των  Καρυών  του  παρέδωσαν  απολιθωμένους  τραπεζίτες  σιαγώνων  και  σπονδύλους  από  ελέφαντες  που  κατά  καιρούς  είχαν  βρει.

Το  1906, όταν  ο  Θ. Σκούφος  διαδέχτηκε  τον  καθηγητή  της  Παλαιοντολογίας  Κων. Μητσόπουλο, και  διατήρησε  την  έδρα  αυτή  έως  το  θάνατό  του, ζήτησε  και  έλαβε  από  το  κράτος  πίστωση  6.000 δραχμών  για  τη  διενέργεια  τακτικών  ανασκαφών  για  να  αποκαλύψει  την  απολιθωμένη  πανίδα  της  Μεγαλόπολης. 

Οι  ανασκαφές  αυτές  έφεραν  στο  φως  ένα  τεράστιο  θησαυρό  από  απολιθωμένα  οστά, που  τοποθετήθηκαν  σε  μεγάλα  κιβώτια  και  μεταφέρθηκαν  στα  υπόγεια  του  Πανεπιστημίου  της  Ακαδημίας  Αθηνών. Εκεί  παρέμειναν  μέχρι  το  1959, οπότε  μετά  τον  καθαρισμό  και  τη  μελέτη  τους  τοποθετήθηκαν  σε  ειδικές  προθήκες  του  νεοσύστατου  Παλαιοντολογικού  Μουσείου.

Σχετικές  ανακοινώσεις  έγιναν  στην  Ακαδημία  από  τον  καθηγητή  Κ. Μητσόπουλο. Σύμφωνα  με  τις  ανακοινώσεις  αυτές  στην  Αρκαδία  έζησαν  προκατακλυσμιαία  ζώα  πριν  από  2.000.000 χρόνια.

                                  Οι  ελέφαντες  της  Μεγαλόπολης

Στη  Μεγαλόπολη  έζησαν   1.  Ο  μεσημβρινός  ελέφαντας  ύψους  4  μέτρων  πριν  από  900.000 χρόνια.  2.  Ο  τύπος  μαμούθ  στη  μεσοπλειστοκαινική  περίοδο. 3.  Ο  πρωτόγονος  και  στεππώδης  τύπος  πριν  από  700.000 χρόνια.  4. Ο  δασόβιος  τύπος  πριν  από  600.000 χρόνια  5. Ο  μεσημβρινός  εξελιγμένος  τύπος  πριν  από  300.000 χρόνια  και  6.  Ο  ιταλικός  πριν  από  150.000 χρόνια.

Στη  διάρκεια  της  πλειστόκαινης  περιόδου (1.000.000 – 50.000 π.χ), στον  ίδιο  χώρο  έζησαν  ελέφαντες, ρινόκεροι, ιπποπόταμοι, χοίροι, βίσονες, ελάφια, δορκάδες κλπ. Εκθέματα  τέτοιων  ζώων  μαρτυριούνται  στο  Παλαιοντολογικό  μουσείο  της  Αθήνας, γύρω  στα  700  τεμάχια.

Τον  Αύγουστο  του  1963  βρέθηκε  κοντά  στο  σιδηροδρομικό  σταθμό  Μπιλάλη  απολιθωμένη  κεφαλή  ελέφαντα, χωρίς  την  κάτω  σιαγόνα.

Εκτός  των  μεγάλων  ελεφάντων  υπήρχαν  στη  Μεγαλόπολη  και  νάνοι  ελέφαντες. Από  μελέτες  που  έγιναν  διαπιστώθηκε  ότι  η  εξέλιξη  των  ελεφάντων  αυτών, ώστε  να  γίνουν  νάνοι, δηλαδή  δεν  ξεπερνούσαν  το  1,5  μέτρο  ύψος, οφείλεται  σε  πολλούς  παράγοντες. Πρώτα - πρώτα  η  απομόνωση  των  ελεφάντων  στη  περιοχή, όπου  οι  ποσότητες  της  διαθέσιμης  τροφής  ήσαν  μικρές,  έπειτα  η  απουσία  μεγάλων  σαρκοφάγων  ζώων  που  θα  αφάνιζε  το  είδος  αυτό, καθώς  και  η  ορεινή  μορφολογία  του  εδάφους, οδήγησαν  στη  δημιουργία  του  είδους  αυτού.  Επειδή  οι  ίδιοι  παράγοντες  επικρατούν  σε  αρκετά  νησιά  του  Αιγαίου, την  ίδια  εποχή, έχουμε  απολιθώματα  νάνων  ελεφάντων  και  σε  περιοχές  όπως  στο  σπήλαιο  Χαρκαδιό  της  Τήλου, στο  σπήλαιο  Λαδικό  της  Ρόδου, στη  Μήλο, στα  Κύθηρα  και  αλλού. 

Ο  παλαιοντολόγος  Ι. Μολέντης  διατυπώνει  δύο  συμπεράσματα  για  τους  νάνους  αυτούς  ελέφαντες:  1)  Ότι  η  συνύπαρξη  των  νάνων  με  τους  μεγαλόσωμους, δεν  είναι  προϊόν  εκφυλισμού  του  είδους  αλλά  ότι  είναι  μέλη  ιδιαίτερου  πρωτόγονου  κλάδου  του  γένους  Παλαιοδόξους,  και  2) ότι  οι  νάνοι  ελέφαντες  είναι  απόγονοι  αφρικανικών  ειδών  που  μετανάστευσαν  δια  του  Σουέζ  και  της  Μικράς  Ασίας  ή  από  μια  γέφυρα  ξηράς  που  ένωνε, κατά  την  πλειστόκαινη  υποπερίοδο  την  Τύνιδα  με  τη  Σικελία  και  τη  Νότια  Ευρώπη. 

                                  Οι  θέσεις  που  βρέθηκαν  τα  απολιθωμένα  οστά

Α.  Μία  θέση  κοντά  στη  δυτική  όχθη  του  Αλφειού, στο  χωριό  Μουσσάκλα (παλαιά  ονομασία), και  σε  μικρό  λόφο  μεταξύ  των  εξωκλησιών  Αγ. Ανδρέας  και  Αγ. Θεόδωρος.

Β.  Η  δεύτερη  θέση  είναι  μια  τάφρος  βάθους  9  μέτρων  που  ονομάζεται  « Αγ. Ιωάννης  της  βαθιάς  Χούνης», και  βρίσκεται  βορειότερα  της  προηγούμενης  θέσης  κατά  2  χιλιόμετρα, δυτικά  της  αριστερής  όχθης  του  Αλφειού, στο  χωριό  Ίσωμα  Καρυών.

Γ.  Η  Τρίτη  θέση  ανατολικά  του  Αλφειού  και  σε  3  τοποθεσίες:  μία  ένα  χιλιόμετρο  δυτικά  του  χωριού  Πλάκα (πρ. Τσερκέσι), δεύτερη  μεταξύ  Πλάκας  και  Κασσιδοχωρίου  και  Τρίτη  1 χιλιόμετρο  νότια  του  χωριού  Σομάτι.

Γενικά  οι  οδόντες  και  τα  οστά  των  προβοσκιδωτών  βρίσκονται  μέσα  σε  πέντε  ή  έξι  διαφορετικούς  στρωματογραφικούς  ορίζοντες  και  μέσα  σε  στρώματα  που  αποτελούνται  από  ερυθρούς  πηλούς, μάργες, ερυθροκάστανες  χοντρόκοκκους  άμμους, αμμώδεις  αργίλους  και  τυπικές  αργίλους. 

                                                    ΘΑΝΑΣΗΣ  Β. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ

                                                 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ  ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ