Αλατισμένα και ανάλατα (Η Παχτοσιά)

Γράφει ο «Παλιοπυργήσιος» 

Τέλη Σεπτέμβρη με αρχές Οκτώβρη. Οι επισκέπτες -τουρίστες- του χωριού μας έχουν αραιώσει πολύ. Οι λιγοστοί που έχουν μείνει αργούν να βγουν. Μόνο ο Νίκος βγαίνει πρωί – πρωί. Κάθεται πιο πέρα από μένα. Αυτός πίνει το φραπέ του, εγώ σκέτο ελληνικό. Περιμένουμε μήπως παρουσιαστούν άλλοι κανα-δύο να κάνουμε τετράδα δηλωτή. Αργούν όμως. Μα, να, ξαναφαίνει ο Κώστας από την πέρα μεριά της πλατείας και βαδίζει σιγά – σιγά προς την άλλη μεριά. Σε λίγο σκαπετάει.

-          Δεν αφήνει παχτοσιά με παχτοσιά πουθενά, μου λέει ο Νίκος.

Ναι, δεν είπα ότι ο Κώστας κράταγε στο ένα χέρι σακούλα που μέσα, όπως διέκρινε κανένας από το σχήμα, πρέπει να είχε κανα-δυο τρείς μυτζήθρες και στο άλλο χέρι άλλη σακούλα, που, πάλι από το σχήμα, καταλάβαινες ότι πρέπει να είχε μέσα κανα-μισοντενεκέ τυρί

-          Που σου λέω εγώ, δεν αφήνει παχτοσιά με παχτοσιά πουθενά, μου ξαναλέει ο Νίκος.

Στην αρχή άκουσα παθητικά, αυτά που μου είπε. Όμως σε λίγο άρχισα να το σκέπτομαι. Κατάλαβα ότι αυτά που είχε ο Κώστας στη σακούλα δεν ήταν «παχτοσιά» παρά ήταν το ενοίκιο που πήρε από κάποιον τσοπάνη στον οποίο είχε παραχωρήσει κάποιο ή κάποια χωράφια του για να βόσκει τα ζώα του, πρόβατα ή γίδια. Αυτό γινόταν με συμφωνία ανάμεσα στους δύο, ιδιοκτήτη χωραφιού και κτηνοτρόφο. Το ύψος του ενοικίου κανονιζόταν ανάλογα με την έκταση του χωραφιού, τη θέση του και την απόδοσή του σε ζωοτροφή.

Τότε λέω του Νίκου:

-          Νίκο, αυτό δεν είναι παχτοσιά, είναι ενοίκιο. Και του διατύπωσα τις προηγούμενες σκέψεις μου.

Παχτοσιά είναι άλλο πράγμα, άκου να ειδείς:

Ας πούμε ότι τα πρόβατα του μπαρμπα-Αγγελή έπεσαν, άθελά του, στο σπαρμένο  με σιτάρι χωράφι του μπαρμπα-Στάθη και του προξένησαν μια κάποια ζημιά. Τότε ο αγροφύλακας του χωριού έπρεπε να διαπιστώσει τίνος ήταν τα πρόβατα που προξένησαν τη ζημιά. Μετά έφερνε σε επαφή τους δύο, ζημιωτή και ζημιωμένο και υπολόγιζαν τη ζημιά. Αν ήταν καλοπροαίρετοι, κατέληγαν σε μία λογική λύση, ας πούμε 60 οκάδες σιτάρι ήταν η ζημιά. Ο μπαρμπα-Αγγελής τότε έδινε 60 οκάδες σιτάρι στο μπαρμπα-Στάθη, αυτό λεγόταν «παχτοσιά». Τι γινόταν όμως όταν παρά τις προσπάθειες που κατέβαλλε ο αγροφύλακας, δεν τα βρίσκαν στο ύψος της παχτοσιάς; Τότε έμπαινε σε ισχύ (ισχύ-όρος που χρησιμοποιείται πολύ στη Νομική, κι εμείς ο Γλανιτσιώτες χρησιμοποιούσαμε αρκετούς νομικούς όρους) ο θεσμός των εκτιμητάδων. Οι εκτιμητάδες  ήταν άλλοτε δύο, άλλοτε τρείς. Ας πούμε τρείς. Τι έκαναν λοιπόν αυτοί; Πήγαιναν επί τόπου να εκτιμήσουν τη ζημιά. Έκανε ο καθένας τους δικούς του υπολογισμούς. Έκαναν ανταλλαγή απόψεων. Στο τέλος ο καθένας έπαιρνε στο ένα του χέρι μια πέτρα σε σχήμα πλάκας, και στο άλλο του χέρι μια πολύ μικρότερη πέτρα μυτερή και με αυτή χάραζε στην πλάκα το μέγεθος της ζημιάς που κατά τη γνώμη του είχε προξενηθεί. Φυσικά ο καθένας δεν έβλεπε τι έγραφε ο άλλος στην πλάκα του. Και τώρα ας πούμε ότι ο πρώτος έγραφε 80 οκάδες σιτάρι, ο δεύτερος 60 και ο τρίτος 70. Έκαναν τέλος το λογαριασμό: (80+60+70=210). - (210:3=70). Έπρεπε λοιπόν ο μπαρμπα-Αγγελής να δώσει 70 οκάδες σιτάρι παχτοσιά στο μπαρμπα-Στάθη. Αν συμφωνούσαν οι διάδικοι (διάδικοι –και αυτόν τον νομικό όρο τον ηξέραμε καλά εμείς οι Γλανιτσιώτες) καλώς, αν δεν συμφωνούσαν κατέληγαν, δυστυχώς, στα δικαστήρια.

Αυτά τ’ άκουσε όλα ο Νίκος, θυμήθηκε ό,τι είχε ακούσει, σχετικά με το θέμα αυτό, από τον πατέρα του και από τους παππούληδές του και συμφώνησε μαζί μου.

Α, να ειδείτε πώς και τι έγινε μια φορά με μια παχτοσιά. Του έφυγε η γαϊδούρα του Γιώργη και πήγε στο χωράφι του μπαρμπα-Γιάννη και του αδερφού του, του μπαρμπα-Κώστα. Ήταν μήνας θεριστής. Είχαν θερίσει λίγη βρώμη και την είχαν αγκαλιές κάτω. Πήγε λοιπόν η γαϊδούρα και (χωρίς ντροπή η άτιμη) έφαγε όση έφαγε και ανακάτεψε μερικές αγκαλιές. Σκόρπισε λίγα χερόβολα. Προξένησε, ευτυχώς, ασήμαντη ζημιά. Αγροφύλακας ήταν ο Δημητράκης του Μπαρούνη. Διαπίστωσε ποιος ήταν ο ένοχος, εκτίμησε τη ζημιά, 6-7 οκάδες βρώμη και έστειλε το Γιώργη να «τα βρει» με τους παθόντες. Πάει λοιπόν πρώτα στο μπαρμπα-Κώστα και του λέει: «Μπαρμπα-Κώστα, αυτό κι αυτό, με έστειλε ο αγροφύλακας……» (Δεν ξέρω κιόλας μήπως ήταν γιός του ο αγροφύλακας.)

Ντεβεκέλης σ’ αυτά τα θέματα ο μπαρμπα-Κώστας: «Φύγε από μπροστά μου, ρε, σ’ έστειλε ο αγροφύλακας, χέστηκε η φοράδα στ’ αλώνι, ούτε θέλω τίποτα, ούτε έπρεπε να ‘ρθεις σε μένα να μου λες τέτοια». Τον ευχαρίστησε ο Γιώργης και δειλά-δειλά βάδιζε να βρει το μπαρμπα-Γιάννη: «Μπαρμπα-Γιάννη αυτό κι αυτό, μ’ έστειλε ο αγροφύλακας….». «Αλίμονο και τρισαλίμονο, σου λέγω, δε σου λέγω τίποτε άλλο». «Γιατί μπαρμπα-Γιάννη, ο αγροφύλακας μου μίλησε για το πολύ-πολύ 6-7 οκάδες βρώμη, εγώ να σου δώσω 10 οκάδες, που είναι το θέμα, γιατί αλίμονο και τρισαλίμονο; Μόνο που δεν έχω βρώμη, να σου φέρω κριθάρι, βήκο, λαθούρι ό,τι θέλεις». «Όχι, βρε, βρώμη θέλω και να είναι καθαρή, τη θέλω για σπόρο».

Καπινίστηκε ο Γιώργης, έφυγε, πάει στον αγροφύλακα (δεν ξέρω κιόλας μήπως ήταν ανιψιός του) και του λέει αυτό κι αυτό. «Δεν του δίνω τίποτα, πες του να κάνει μήνυση». «Αν θες να μ’ ακούσεις πήγαινε άλλαξε με κάποιον που έχει, δωσ’ του κριθάρι και πάρε βρώμη να του πας 7 οκάδες και μην μπλέγεις με δικαστήριο». Πήγε βρήκε βρώμη ο Γιώργης, καθαρή, ένα-ένα το σπειρί, τη βάνει σ’ ένα τράστο να του την πάει. Τον βρίσκει κι έπινε τον καφέ του στο μαγαζί του χωριού. «Μπαρμπα-Γιάννη, έλα, έφερα την παχτοσιά». «Για να την δω, βρε, είναι καθαρή η βρώμη, βρε μαγαζά για φέρε την παλάντζα να την ζυγίσουμε». Καθαρή ήταν και σωστή δεν έλειπε ούτε δράμι. «Πήγαινε, βρε, μπες εδεκεί στο κατώι, είναι ανοιχτό το κασόνι, ρίχτην μέσα». Κρατήθηκε ο Γιώργης, έκανε ό,τι του είπε και έκανε «το σατανά πέρα» που λέει.

Αυτά περί «παχτοσιάς».

Για όσους νέους που δεν πρόφτασαν και ενδεχόμενα δεν ξέρουν τα της οκάς, τους λέμε τα εξής:

Η οκά ήταν μονάδα μέτρησης βάρους, ισοδυναμούσε με 1.280 γραμμάρια. Οι υποδιαιρέσεις της ήταν 400 δράμια. Έτσι στις συναλλαγές που γίνονταν μιλούσαν για οκάδες, για μισή οκά, για 100 ή 300 δράμια κλπ.

Παραστατικά μιλάει για τις υποδιαιρέσεις της οκάς ένα δημοτικό τραγούδι. Το ήξερα αλλά το είχα ξεχάσει και μου το θύμισε η Γιώτα του Τούρκου και η Σοφία του Κοζάτου, που το τραγούδησαν σε μια συγκέντρωση που είχε ο Σύλλογος Μυγδαλιωτών Τρίπολης στην Ταβέρνα «Θράκα».

Μια παρέα σαν και μας ήρθε στην ταβέρνα μας

και μιλάει του  ταβερνιάρη «Φέρε μας το κατοστάρι. (100 δρ.)

Φέρε μας και τη μισή (200 δρ.) κι έλα δω κοντά κι εσύ.

Φέρε μας και τα τριακόσια (300 δρ.) κι έλα πέσε μας καμπόσα.

Φέρε μας και την οκά κι έλα δω και συ κοντά.

Φέρε μας και τη βαρέλα και την όμορφη κοπέλα.

Φέρε μας και το βαγένι και θα ιδούμε τι θα γένει».

Παλιοπυργήσιος