Η πιο κρύα περιοχή της Ελλάδας βρίσκεται στο Μαίναλο

Άκρως εντυπωσιακές χαμηλές θερμοκρασίες έχουν καταγραφεί στο Μαίναλο Αρκαδίας σύμφωνα με τα στοιχεία από ιδιωτικούς μετεωρολογικούς σταθμούς που έχουν εγκατασταθεί σε δολίνες (μεγάλες κοιλότητες του εδάφους) της περιοχής.

Oι δολίνες είναι φυσικοί σχηματισμοί που δημιουργούνται σε ορεινές περιοχές λόγω καταβύθισης του εδάφους και έχουν το χαρακτηριστικό ότι περικλείονται από υψηλότερες ράχες, οι οποίες τις απομονώνουν από την ατμοσφαιρική κυκλοφορία και τις προστατεύουν από τους ανέμους.

Ενας τέτοιος σχηματισμός υπάρχει και στο Μαίναλο, ανάμεσα στη Βυτίνα και την κορυφή Τζελάτη (1.868 μέτρα). Η δολίνη της Κεχρωτής έχει συνολική επιφάνεια περίπου 400 στρέμματα, και βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1.600 μέτρων και περικλείεται από ράχες ύψους 1.700-1.800 μέτρων.

Ο συνδυασμός του υψομέτρου με το ξεχωριστό ανάγλυφο δίνει στη δολίνη της Κεχρωτής μοναδικά θερμοκρασιακά χαρακτηριστικά, όπως αποδεικνύεται και από τα στοιχεία του αυτόματου μετεωρολογικού σταθμού που έχει εγκατασταθεί στην περιοχή.

Ο μετεωρολογικός σταθμός στη δολίνη της Κεχρωτής του Μαινάλου

Στις 17/1/2012, ο σταθμός κατέγραψε την εξωπραγματική ελάχιστη θερμοκρασία των -35,3ºC, ενώ στις 26/1/2011 καταγράφηκε η πολική ελάχιστη θερμοκρασία των -32,5ºC. Και οι δυο αυτές θερμοκρασίες αποτελούν ρεκόρ ελαχίστων θερμοκρασιών για τα ελληνικά δεδομένα.

Συνηθισμένες είναι επίσης κατά τη διάρκεια του χειμώνα οι ημέρες με ολικό παγετό, όταν δηλαδή η θερμοκρασία παραμένει υπό το μηδέν καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ωρου.

Θερμοκρασίες… ψυγειοκαταψύκτη επικρατούν και κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και της άνοιξης. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο, τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2011 το θερμόμετρο στη δολίνη της Κεχρωτής έπεσε έως τους -2,6ºC, -16,3ºC και -17,9ºC αντίστοιχα, ενώ τον Μάρτιο, τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2014 οι ελάχιστες τιμές που καταγράφηκαν ήταν -13,9ºC, -10,5ºC και -6,1ºC, αντίστοιχα.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακά είναι τα στοιχεία που αφορούν τις ελάχιστες θερμοκρασίες που παρατηρούνται το καλοκαίρι. Από το 2011 έως και το 2014 δεν υπήρξε θερινός μήνας (με εξαίρεση τον Αύγουστο του 2012) που να μη σημειώθηκε παγετός! Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2013 η θερμοκρασία έπεσε έως τους -4,5ºC και τον Αύγουστο του 2014 έως τους -3,2ºC. Εξυπακούεται ότι οι παραπάνω τιμές καταγράφηκαν νωρίς το ξημέρωμα. Ωστόσο, ακόμη και το πιο ζεστό μεσημέρι μιας καλοκαιρινής ημέρας ο υδράργυρος στην Κεχρωτή δεν ξεπερνά τους 25-27ºC.

Ρίξτε μια ματιά και στα παρακάτω:

Εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες έχει καταγράψει και ένας ακόμη μετεωρολογικός σταθμός που είναι εγκατεστημένος σε μια άλλη δολίνη στη θεση Μαυροχούνες, που βρίσκεται στο δυτικό Μαίναλο σε υψόμετρο 1.400 μέτρων, έκτασης περίπου μισού τετραγωνικού χιλιομέτρου, ένα μέρος καλυμμένο με έλατα, αλλά και γυμνό σε μεγάλα κομμάτια. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το θερμόμετρο στις 26/1/2011 έδειξε -22,6°C στις 03:20 τα ξημερώματα (+1,5°C μέγιστη το μεσημέρι την ίδια μέρα) και στις 27/1/2011 -23,7°C στις 06:20 το πρωί (+4°C μέγιστη).

Η δολίνη της Κεχρωτής οφείλει τις ακραίες τιμές ελάχιστων θερμοκρασιών και τις μακρές περιόδους παγετού σε ένα γνωστό και σύνηθες ατμοσφαιρικό φαινόμενο, τη θερμοκρασιακή αναστροφή.

Το θερμοκρασιακά σωστό, αν μπορούμε να το ορίσουμε έτσι, είναι οι περιοχές με μεγαλύτερο υψόμετρο να έχουν χαμηλότερη θερμοκρασία από ό,τι περιοχές με χαμηλότερο υψόμετρο, πεδινές και παραθάλασσιες. Όμως αυτό συμβαίνει υπό σωστές θερμοκρασιακές και κλιματολογικές συνθήκες, π.χ. (με συννεφιά το χειμώνα, με την ύπαρξη ανέμων, με τις βροχές και πόσο μάλλον με τα χιόνια όπου εκεί φαίνεται καθαρά η διαφορά υψομέτρου και θερμοκρασίας μαζί). Έτσι, λοιπόν για να δώσουμε έναν ορισμό, θερμοκρασιακή αναστροφή  λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο η θερμοκρασία του αέρα αυξάνεται τοπικά με το ύψος, αντί να μειώνεται όπως συμβαίνει κανονικά.

Κανονικά, η θερμοκρασία του αέρα ελαττώνεται όσο απομακρύνεται κανείς από την επιφάνεια της Γης προς την τροπόσφαιρα. Ο ρυθμός μείωσης ποικίλλει, ωστόσο ένας αποδεκτός ρυθμός είναι περίπου 6,5ºC ανά χιλιόμετρο (αυτό καλείται κανονική ή κατακόρυφη θερμοβαθμίδα ή normal lapse rate). Οι θερμότερες μάζες αέρα έχοντας μικρότερη πυκνότητα, έχουν την τάση να κινούνται προς μεγαλύτερα υψόμετρα, μέχρι να συναντήσουν αέριες μάζες με περίπου ίδια χαρακτηριστικά θερμοκρασίας και πυκνότητας. Το αντίστροφο συμβαίνει με τις ψυχρότερες μάζες, οι οποίες όντας «βαρύτερες» παραμένουν σταθερές. Οι θερμές μάζες στα υψηλότερα στρώματα ψύχονται και αντικαθίστανται από θερμότερες μάζες από κοντύτερα στην επιφάνεια του εδάφους, εξασφαλίζοντας έτσι «φυσική κυκλοφορία» του αέρα.

Σε περίπτωση όμως που έχουμε κοντά στο έδαφος ψυχρότερο αέρα από ό,τι σε ψηλότερα στρώματα, οδηγούμαστε σε μια σταθεροποιημένη κατάσταση, και δεν έχουμε κίνηση των αερίων μαζών. Αυτό είναι μια απόκλιση από την κανονική κατάσταση και καλείται θερμοκρασιακή ή θερμική αναστροφή. Πάνω από το στρώμα της αναστροφής, ο αέρας ψύχεται κανονικά αυξανομένου του υψομέτρου.

Θερμοκρασιακή αναστροφή μπορεί να υπάρξει με διάφορους τρόπους. Ο πρώτος μπορεί να συμβεί σε μία καθαρή νύχτα, όταν το έδαφος ακτινοβολεί θερμότητα με υψηλό ρυθμό. Σε περίπτωση που ο αέρας είναι καθαρός, τότε μπορεί ο αέρας κοντά στο έδαφος να είναι ψυχρότερος από αυτόν σε υψηλότερα στρώματα. Ένας άλλος τύπος αναστροφής, προκαλείται μέσω μιας οριζόντιας εισροής ψυχρού αέρα, όπως για παράδειγμα η θαλασσινή αύρα σε μια παράκτια περιοχή. Τέλος, ένας τρίτος τύπος αναστροφής, λαμβάνει χώρα τη νύχτα σε κοιλάδες, όταν κρύος αέρας ρέει από τις πλαγιές προς τον πυθμένα της κοιλάδας λόγω βαρύτητας. Ο αέρας εκεί είναι ψυχρότερος από ό,τι υψηλότερα. Γενικότερα, ανάλογα με τις συνθήκες μπορεί να υπάρξουν και άλλοι τύποι αναστροφής. Ο τελευταίος τύπος αναστροφής εμφανίζεται και στις δολίνες του Μαινάλου, όπου η ξεχωριστή γεωμορφολογία τους εμποδίζει την ανάμιξη των αερίων στρωμάτων και η θερμοκρασία στο εσωτερικό τους πέφτει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ιδιαίτερα όταν επικρατούν ασθενείς άνεμοι και ο ουρανός είναι ανέφελος.

Παρόμοιες συνθήκες θερμοκρασιακής αναστροφής παρατηρούνται καθημερινά σε πολλές περιοχές της χώρας μας, συμπεριλαμβανομένης και της Αττικής. Ο συνδυασμός ξαστεριάς, άπνοιας και υγρασίας, μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες σε περιοχές όπου χαρακτηρίζονται από την ηπειρωτικότητα τους και το ιδανικό υψόμετρο για την δημιουργία συνθηκών αναστροφής. Βέβαια αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται σε συνθήκες καλοκαιρίας όπου παρατηρούνται οι παραπάνω παραγόντες που αναφέραμε.

πηγη