ΟΙ ΓΛΑΝΙΤΣΙΩΤΕΣ ΕΡΓΑΤΕΣ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ

Του "Νοσταλγού"
  Από τα τέλη του περασμένου αιώνα και μέχρι την κατοχή την πρώτη θέση ανάμεσα  στις καλλιέργειες της Ηλείας  είχε η μαύρη(κορινθιακή) σταφίδα. Στις αρχές του αιώνα μας, αναφέρει η πολιτική ιστορία, η Ηλεία και ειδικότερα η Μπαρμπάσαινα έριξε την κυβέρνηση Ράλλη για το σταφιδικό πρόβλημα.

     Το εύφορο χώμα και το ζεστό κλίμα ευνοούσαν την καλλιέργεια και την απόδοσή της κι έκανε πλούσιους τους νοικοκυραίους και τους εμπόρους. ΄΄…. Πόχει στον Πύργο χτήματα….΄΄

     Και η δουλειά γινόταν όλη με τα χέρια, άγνωστο το μηχάνημα προπολεμικά. Σήμερα η καλλιέργεια της σταφίδας έχει περιοριστεί πολύ και οι αγρότες στράφηκαν σ΄ άλλες αποδοτικότερες καλλιέργειες, που γίνονται με μηχανικά μέσα. Πουθενά χέρι.                                                                                                            

΄Υστερα μάλιστα από την κατασκευή δύο μεγάλων αρδευτικών έργων του Αλφειού και Πηνειού και την αποξήρανση των λιμνών Μουριάς και Αγουλινίτσας ο κόσμος στράφηκε προς την καλλιέργεια οπωροκηπευτικών και προς την οικόσιτη (εσταβλισμένη) κτηνοτροφία.

   Τον καιρό, λοιπόν, που η σταφίδα ήτανε στις δόξες της κι όλες οι καλλιεργητικές φροντίδες γινόσαντε  με τα χέρια, κατεβαίνανε παρέες-παρέες οι εργάτες από τα ορεινά χωριά.

   Οι Γλανιτσιώτες πρώτοι και καλύτεροι. Ο παντοτινός τους σύντροφος, η φτώχια, τους ανάγκαζε να βγαίνουν νωρίς στο ξενοδούλι. Παλληκαράκια αμούστακα και κοριτσόπουλα μαραμένα απάνου στον ανθό τους, μαζί με ψημένους και δυνατούς δουλευτάδες φτιάνανε παρέες. Κατά τη συγκρότηση της παρέας, που επικρατούσαν συγγενικοί και φιλικοί δεσμοί, φροντίζανε να μην υπάρχει ομοιογένεια. Ανάμεσα στους γερούς εργάτες ρίχνανε και καμιά γυναίκα αδύνατη, κανά νέο παιδί και καμιά τσιούπα ανύπαντρη,- ν΄αγοράσει  μπακέτα νέματα για τα προικιά της. Ξεκινάγανε, μπαίνοντας ο Φλεβάρης, για το σκάψιμο, τη βαρύτερη και δυσκολότερη δουλειά. Με τα πόδια και ζαλωμένοι το σάϊσμα, το ματαράτσι, τα παλλαξίματα και καμιά πουγανιά ψωμί. Τις περσότερες φορές την πληρώνανε οι γυναίκες της παρέας από ανάγκη,ντροπή ή φιλότιμο. Ο δρόμος που ακολουθούσαν ήταν ΄ Μύλος Κιάρνης - Κατσουλιά-Τρόπαια-Τουμπίτσι- Σεϊντάγα γιοφύρι- Ντοάνα-Λυκούρεσι-Μουριά-Λιναριά και φτάνανε στο Λαμπέτι. Εκεί είχε βαριά χώματα, γερά χτήματα και οι νοικοκυραίοι περίμεναν τους Γλανιτσιώτες, γιατί τους ήξεραν για καλούς εργάτες και φιλότιμους δουλευτάδες. Οι αδύνατες παρέες δεν την ΄΄ κολλάγανε΄΄ στο Λαμπέτι τραβάγανε κατά τα Φωναϊτικα, στ΄αμμουδερικά. ΄Αλλοι πηγαίνανε προς Αμαλιάδα-Χάβαρι.

   Βρίσκανε τ΄αφεντικά, κόβανε το μεροδούλι, κανονίζανε τη διαμονή στις χαμοκέλες και πιάνανε δουλειά. Φυσικά ούτε λόγος για οχτάωρο τότε. (Το οχτάωρο εφάρμοσε ο Μεταξάς στην προσπάθειά του να γίνει αγαπητός στο λαό και να πάρει μαζί του τους εργαζόμενους) Αστρια  μ΄ άστρια τα πρώτα χρόνια, ήλιο με ήλιο αργότερα.

     Πρώτος μπροστά, πήγαινε ο πρωτεργάτης (καπετάνιος),που ήταν ο αρχηγός της παρέας και ο συντονιστής της δουλειάς. Γνώριζε τις δυνάμεις της παρέας του και τις απαιτήσεις του αφεντικού. Προστάτης των εργατών, ήταν, για τους ανθρώπους του ενδιαφερότανε περσότερο. Κοντά στον καπετάνιο ο μασκαλιάρης, παραπίσω ο τριτομάσκαλος, στη σειρά οι άλλοι και τελευταίος ο κολαργάτης, που έφτιανε την αποσκαφή. Η αράδα, που έπαιρνε ο καθένας, ήτανε  κανονισμένη, ο ένας σκιστής, ο άλλος ξελακωτής. Στις γυναίκες και στους αδύνατους ρίνανε οι διπλανοί κουτρούλια, για να πηγαίνουνε κοντά.

    Τ΄ αφεντικό παράστεκε και παρακινούσε:΄΄ Αϊστε παιδιά, βαρείτε ΄΄. Σκοπός του να μαυρίσει περσότερο χτήμα την ημέρα και να μην το χώνουνε άσκαφτο. Ο ιδρώτας ποτάμι, οι πουκαμίσες αφρίζανε, η θεία κατάρα ΄΄με τον ιδρώτα του προσώπου σου να τρως το ψωμί σου ΄΄ καταξιώνεται. Σκληρή δουλειά, σπάει κόκκαλα, μουδιάζει τα μέλη του σώματος. Τα χέρια αγριεύουνε, ροζιάζουνε. Αίμα τρέχουνε τα τρυφερά. Τραβιόνται απόμερα για προσνερού τους οι πρωτάρηδες και τα κατουράνε να ψηθούνε. Έτσι τους ορμηνέψανε οι παλιότεροι.

Αϊντε παιδιά τραβάτε…..

Καταραμένη φτώχια!!!!

     Παρόλα αυτά δεν κοβότανε η μιλιά τους και η πειραχτική τους διάθεση. Το έξυπνο αστείο, καλαμπούρι, απαλαίνανε την κούραση. Καμιά φορά υπήρχε κέφι για τραγούδι. Το παίρνανε τότε, όσοι είχανε ανάκαρο, στα δύο, παραπονιάρικα και με μακρόσυρτες τις καταλήξεις:

Άιντε, μωρέ, ήλιε μου τι μαρμάρωσες,

Δε μπας να βασιλέψεις;

Σε κακοτρέχει η γιεργατιά

Κι οι ξενοδουλευτάδες.

Άλλος δουλεύει για ψωμί

Κι άλλος για το προσφάϊ….΄΄

Κι απλωνότανε γλυκά-γλυκά και ρυθμικά στον κάμπο πέρα.

     Δεν ήσαντε λίγες οι φορές, που μερικά αφεντικά, πονηρά κι αχόρταγα, ρίχνανε ανάμεσα στη Γλανιτσιώτικη παρέα και ντόπιους εργάτες, για να την παρασύρουν σε γληγορότερο σκάψιμο. Παίζανε το ρόλο του προβοκάτορα, όπως θα λέγαμε σήμερα. Μα στους Γλανιτσιώτες δεν χοράγανε αυτά. Δεν τους βγαίνανε οι ντόπιοι ούτε στη δούλεψη, ούτε στο φιλότιμο.

    Τότε ο καπετάνιος ή κάποιος άλλος της παρέας, που το λέγανε τα κότσια του, τους έπεφτε από κοντά και τους εξανάγκαζε να πετάξουνε τις αξίνες κιοτισμένοι. Και δεν ήσαν λίγες οι περιπτώσεις, που άστραφταν οι αξίνες στον ήλιο όχι για να πέσουνε στα κουτρούλια, αλλά σε μερικά κούφια κεφάλια. Ο καπετάνιος πλησίαζε τ΄ αφεντικό:

-΄Η εμείς, ή αυτοί. Κανόνισε. Δύο άτια σ΄ενα νταβλά δε χοράνε.

     Με το σούρουπο μαζευόσαντε στη χαμοκέλα, ετοιμάζανε το λιτό τους φαγητό, ο εργάτης θέλει χουλιάρι να χορτάσει- και κατεβάζανε μερικά ποτηράκια δυνατό καμπίσιο κοκκινέλι.  Εκεί ξαπλωμένοι στα σαϊσματα, παραφωτιά, ξεχνάγανε την κούραση της ημέρας το ρίχνανε στα πειράγματα, στ΄ αμίμητα Γλανιτσιώτικα αστεία και καλαμπούρια κι αποχτούσαν κουράγιο. Εκείνη τη ώρα νιώθανε το συναίσθημα της ύπαρξης τους σαν ελεύθερες προσωπικότητες κι ότι δεν αλλοτριωθήκανε, δεν γίνανε πράγματα άβουλα και υποταχτικά στα χέρια των άλλων.

    Μετά το καλαμπούρι ερχότανε και το τραγούδι. Αυτά  τα δύο είναι η ίδια η ζωή του Γλανιτσιώτη. Και το παίρνανε ένα καλά κι όμορφα βαριές αντρίκιες φωνές, μόλα τα τσακίσματα και τα γυρίσματα, γνήσια κι ανόθευτα Δημοτικά τραγούδια, ίδια κι΄ απαράλλαχτα, όπως έρχονταν από τα βάθη της λαϊκής μας παράδοσης, από τους αρματολούς και τους κλέφτες:

΄΄ Εμένα τόχε η τύχη μου, τόχει το ριζικό μου ….΄΄

΄΄ Τρείς ανδρειωμένοι βούλησαν να βγουν από τον Αδη …΄΄

΄΄ Τίποτα δεν εζήλεψα δω στον απάνου κόσμο….΄΄΄

΄΄ Χήρα ΄χεν όμορφον υγιό ….΄΄

΄΄ Μάνα με μικροπάντρεψες και μ΄ έδωσες στους κάμπους ….΄΄

και τους έπαιρνε γλυκά ο ύπνος, να τους δώκει δύναμη, να την αδειάσουν πάλε την άλλη ημέρα στην καλλιέργεια της ξένης γης, που, ποτισμένη με τον ιδρώτα τους τον τίμιο, γεννοβολούσε κι έφερνε άφθονο το βιός στ΄ αφεντικά.

     Στον Πύργο είχανε γνωστά τους μαγαζιά για το καθετί.

Κάνανε τίμια και παστρικά νιτερέσια και τους είχανε μεγάλη αναμπιστοσύνη. Ένα τέτοιο ήτανε για πολλά χρόνια του συμπατριώτη- μακαρίτη Πάνου Ροζή.

    Μόλις τέλειωνε το σκάψιμο, παίρνανε το δρόμο του γυρισμού. Με τη χαρά που δίνει ο γυρισμός στον τόπο σου, ζεστοί, γιατί αγροικάγανε το κομπόδεμα του ιδρώτα στην τσιέπη και με τα λίγα ψωνάκια τους, δόστου το γνωστό ποδαρόδρομο, που τόσες φορές τον είχανε περάσει. Μερικοί μένανε γι΄ αργότερα και γι΄ άλλες δουλειές.

     Αρκετοί αποφάσισαν να σταματήσουν το απάνου - κάτου και ρίζωσαν μόνιμα στην Ηλεία. Άλλες οικογένειες εγκαταστάθηκαν εκεί μεταπολεμικά και κυρίως μετά το ΄΄πνίξιμο ΄΄  του κάμπου από τα νερά της τεχνητής λίμνης του Λάδωνα.

Εκεί πρόκοψαν, απόχτησαν περιουσίες, δημιούργησαν οικογένειες, έδιωξαν από κει παιδιά για την ξενιτειά, έθαψαν γονιούς και δέθηκαν με τον τόπο.

     Έγραψα αυτές τις αράδες (θα μπορούσε να γίνει πάνω στο θέμα αυτό πλατύτερη και βαθύτερη έρευνα και ιστορικοκοινωνική μελέτη) από αγάπη προς το χωριό μου- το χωριό μας- και τους συμπατριώτες μου. Από λατρεία για το  παρελθόν των άξιων δουλευτάδων, των πατέρων μας, των παππούληδων και των προσπάπων μας, που με ιδρώτα και αίμα κατόρθωσαν να επιβιώσουν και να δημιουργήσουν. Που μπορεί να μην μας άφηκαν για κληρονομιά οικόπεδα και πολυκατοικίες, μας κληροδότησαν όμως την ανθρωπιά, τον τίμιο, αληθινό και ειλικρινή τρόπο ζωής, τον αισιόδοξο και χαρούμενο, το γνήσιο και παστρικό.

    Γεμάτο από μια πλούσια και αξιοζήλευτη λαϊκή παράδοση τα θαυμάσια πνευματώδη- έξυπνα ανέκδοτα, με το τραγούδι και το χορό, με ηθικοπνευματικές δυνάμεις τέτοιες, που στεκόμαστε σήμερα επάξια στην κοινωνία και με το κεφάλι ψηλά, όπου γης ,ΟΙ ΓΛΑΝΙΤΣΙΩΤΕΣ.                                                                                                                   

  Για την αντιγραφή Ροζής Σόλων