Ιστορική μνήμη: Είμαστε όσα επιλέγουμε να θυμόμαστε;

Η σχέση μας με την ιστορική μνήμη με αφορμή το διχασμό γύρω από τον τρόπο ταφής του τέως Βασιλιά.



Είμαστε όσα επιλέγουμε να θυμόμαστε ή είμαστε όσα επιμένουμε να ξεχνάμε; Ποια είναι η σχέση μας με την ιστορική μνήμη; Η συζήτηση που άνοιξε μετά το θάνατο του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ, γύρω από τον τρόπο και τον τόπο ταφής του πυροδοτεί μια άλλη συζήτηση- πολύ πιο ουσιαστική- γύρω από το το πως ανακατασκευάζουμε τις μνήμες μας και πως αυτές οι κατασκευασμένες μνήμες διαμορφώνουν τις θέσεις μας στο παρόν.Δεν είναι λίγες οι φορές που έχει γραφτεί πως σαν λαός έχουμε τη μνήμη χρυσόψαρου. Ίσως όμως να μην είναι αυτό. Βολεύει να ξεχνάμε, να κάνουμε ότι ξεχνάμε ή να ανακατασκευάζουμε αναμνήσεις. Βάζουμε, δηλαδή πρόσημο στις αναμνήσεις μας. Έτσι κατασκευάζουμε αλήθειες και πορευόμαστε με αυτές. Έτσι γίνεται επιλεκτική η ιστορική μας μνήμη, όπως επιλεκτική γίνεται και η ατομική μας μνήμη. Μόνο ο προσανατολισμός με τον οποίο γίνεται επιλεκτική η μνήμη μας διαμορφώνει τις θέσεις μας στη δημόσια ζωή. Το ασυνείδητο είναι άλλωστε πάντα πολιτικό, όπως έλεγε και ο Ζακ Λακάν.

Πως βίωσε η Ελλάδα τη βασιλεία; Τι είδους μορφές έχουν λάβει οι μνήμες μας και πως μας καθορίζουν; Πότε η Μοναρχία έχασε το έρεισμα της στην ελληνική κοινωνία; Τι έχει απομείνει στο συνειδητό και στο ασυνείδητο των Ελλήνων για τις παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, εκείνο το δίκτυο 53 ιδρυμάτων στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου με στόχο τη διάσωση τους από τους εχθρούς της πατρίδας;


Δεν θα κάνουμε εδώ ιστορικές αναδρομές. Αυτές ανήκουν στους ιστορικούς. Ούτε θα κάνουμε λίστες με όσους υποστήριξαν πως ο τέως βασιλιάδες θα έπρεπε να ταφεί με τιμές ή όχι.


Το ελληνικό Crown είναι απλά μια αφορμή για να θέσουμε κάποια ερωτήματα για το πως επανερμηνεύουμε το παρελθόν ή κομμάτια του παρελθόντος μέσα στο παρόν. Όπως ποια είναι η εγγραφή δηλαδή της μικρασιατικής καταστροφής, του εμφύλιου πολέμου, της μοναρχίας, της χούντας, του διχαστικού δημοψηφίσματος του 2015.


Αυτό που πραγματικά μας ενδιαφέρει είναι γιατί κάποιοι επιλέγουν θυμούνται την αίγλη του Παλατιού και άλλοι τον εθνικό διχασμό που προκάλεσε το Παλάτι, γιατί μερικοί επιλεγούν μιλούν για το παιδομάζωμα της Φρειδερίκης και άλλοι για τα ακριβά φορέματα της; Όλοι μας μορφοποιούμε τραύματα της μνήμες σε νέες κατασκευές κα σε αυτό η ιστορία συναντά την ψυχανάλυση… Μόνο που ο τρόπος που ανακατασκευάζουμε την ιστορία είναι παράλληλα βαθιά πολιτικός εκτός από ψυχικός.


Αν αναλογιστούμε την αναδόμηση περιεχομένου που κάνουμε ως μονάδα ή ως σύνολο μέσα από τη διαδικασία ανάμνησης θα διαπιστώσουμε πως είναι διαποτισμένη από κάποια ιδεολογία. Ακόμα και ερήμην μας,. Γνωρίζουμε εξάλλου πως η ιστορία δεν ανακατασκευάζεται από γεγονότα αλλά από τον τρόπο που τα αντιλαμβανόμαστε, που τα ερμηνεύουμε και που επιλέγονται να τα θυμόμαστε. Δημιουργούν – συχνά ασυνείδητα- νέους χώρους επεξεργασίας του παρελθόντος

Ξέρουμε πως οι μνήμες λαμβάνουν νέα μορφή σε συνάρτηση με το τι θέλουν να υπηρετήσουν σε ψυχικό ή σε πολιτικό επίπεδο την εκάστοτε περίοδο ανακατασκευής τους.Ο τρόπος ανακατασκευής των αναμνήσεων δεν είναι ποτέ τυχαίος. Σχετίζεται – μεταξύ άλλων – και με την οδύνη που έχει προκαλέσει ένα γεγονός σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο. Ανάλογα την οδύνη και τη στιγμή την οποία ανασύρεται στην επιφάνεια, ανάλογα τα μνημονικά ίχνη και τις μαρτυρίες.

Υπάρχει ένα βιβλίο το οποίο αποτυπώνει εξαιρετικά εύστοχα τη σχέση μας με τη μνήμη και τη λήθη. Ο κολομβιανός συγγραφέας Εκτορ Αμπάδ Φασιολίνσε στη «Λήθη που θα γίνουμε», του Κολομβιανού συγγραφέα, δείχνει πως η μνήμη είναι ένας καμβάς πάνω στον οποίο δομείται το «οικογενειακό μυθιστόρημα» και η πολιτική ιστορία.

Μέσα από τις σελίδες του αυτοβιογραφικού πολιτικού μυθιστορήματος βιβλίου φαίνεται πως η κατασκευασμένη αντίληψη του παρελθόντος μπορεί να αποδειχτεί διαστρεβλωμένη ακόμα και για τον ίδιο τον αφηγητή και επιβεβαιώνεται η αλληλένδετη σχέση μεταξύ μνήμης, λήθης και τραύματος.

Η «Ρεζέρβα» του Πρίγκιπα Χάρι που μόλις κυκλοφόρησε στη χώρα μας από τις εκδόσεις Πεδίο έχει γίνει ανάρπαστη. Δεν λέει κάτι ι αυτό για τη σχέση μας με τους Πρίγκιπες και τους Βασιλιάδες; Μήπως τελικά η σχέση μας το Στέμμα δεν είναι τόσο σαφής όσο πιστεύουμε;

Είναι βέβαιο πως η σχέση των Ελλήνων με τη Μοναρχία ΔΕΝ είναι ερωτοληπτική όπως είναι των Άγγλων ή των Ισπανών. Η σχέση μας όμως με την ιστορική μνήμη είναι διχαστική. Όπως και η ταυτότητα μας. Και αυτό το διαπιστώνουμε με κάθε αφορμή.

Ο Βασιλιάς είναι πια νεκρός. Ο Βασιλιάς πριν πεθάνει ήταν γυμνός. Γιατί τόσος συντηρητικός αναθεωρητισμός ξαφνικά ; Χωρίς ιστορική συνείδηση δεν θα μπορέσουμε να νοηματοδοτήσουμε ούτε παρόν, ούτε μέλλον.

Δήμητρα Αθανασοπούλου

πηγη