Η ανθρωπότητα μπροστά στο κράτος

    Θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις για το πού σπρώχνει τον κόσμο μας αυτό το «πλέγμα εξουσίας» που αποτελείται από υπηρέτες του κράτους, ανθρώπους των ΜΜΕ, επιστήμονες και τεχνοκράτες. Ή ίσως, λίγο ακριβέστερα, προς τα πού ωθείται από την δύναμη των πραγμάτων ένας κόσμος που αποπειρώνται να διευθύνουν όλοι αυτοί οι παρακοιμώμενοι του κεφαλαίου. Υπόθεση που γίνεται όλο και πιο δύσκολη, με διαφωνίες και φραξιονιστικές διαμάχες που αναμένεται να ανεβάσουν το επίπεδο της γενικής οχλαγωγίας. Βέβαια, το ποιος διάβολος κυβερνάει τον κόσμο δεν γίνεται να απαντηθεί μιας και ο εν λόγω κύριος ποτέ δεν κοιμάται και βάζει το χέρι του παντού.

    Πάνω στο «δικαιωματικό κράτος» δεν μπορείς να στήσεις δικτατορία. Το αντίθετο! Πάνω στο «υγειονομικό κράτος» μπορείς θαυμάσια να το κάνεις. Και μάλιστα - στον βαθμό που τα σύγχρονα κράτη ομογενοποιούνται και γίνονται παραρτήματα ενός άτυπου παγκόσμιου κράτους – μπορείς να το κάνεις πολύ καλύτερα από τον σεχταριστικό Ναζισμό που τα ‘βαλε με τον μισό κόσμο.

    Το ερώτημα είναι: γιατί να θέλουν τη «δικτατορία» και τι δικτατορία θα είναι αυτή; Μια χαρά δεν τα πηγαίναν με τη διάχυση και τον σχετικισμό; Δεν τους έφτανε ο έλεγχος που τα τεχνικά συστήματα επιβάλλουν αυτόματα; Η απάντηση είναι: μάλλον όχι!

     Σαν γνήσια παιδιά της Τεχνοκρατίας είναι μανιακοί με τον έλεγχο. Όλο το τεχνικό πνεύμα σπρώχνει από κάτω και επιτάσσει από τα πάνω: περισσότερη ανίχνευση, κατόπτευση, μέτρηση, ταξινόμηση. Περισσότερο έλεγχο, αξιολόγηση και πειθαρχία. Επιπλέον, η παραπαίουσα «δημοκρατική» Δύση μένει άναυδη μπρος στις επιτυχίες της εμπορικής και αυταρχικής Κίνας και της ΝΑ Ασίας. Δεν είναι μόνο οι οικονομίες των δυτικών κρατών που πάνω τους πέφτει βαριά η σκιά της Κίνας. Η ανερχόμενη παγκόσμια Δύναμη έχει αρχίσει και προβάλλει στην οθόνη του μέλλοντος τους τρόπους και τα μοντέλα της. Η επιδημία είναι μια ευκαιρία που φτάνει στην κατάλληλη στιγμή.

     Η 11η Σεπτέμβρη ήταν μια μερική επιτυχία της δικτατορικής τάσης εν μέσω πολλών αντιρρήσεων. Η κρίση του ’08 τα πήγε πολύ καλύτερα, αλλά με τον covid-19 επετεύχθη επιτέλους η παγκοσμιοποίηση του φόβου. Όπως θα έλεγε χαιρέκακα και ο αεί παρών Χένρυ Κίσσιγκερ: «είναι το καλύτερο πράγμα που συνέβη από τότε που ο Μέττερνιχ δείπνησε για τελευταία φορά με τον Τσάρο».

    Απορία λοιπόν μου προξενεί η αισιοδοξία κάποιων – συγκρατημένη είναι αλήθεια –  ότι τα πράγματα μπορεί να βελτιωθούν με το χτύπημα της παγκοσμιοποίησης από την επιδημία. Παλιοί σταλινικοί, φωτισμένοι νέο-χριστιανοί, καινούργιοι πατριώτες σε στυλ «παλαιοί πολεμιστές», όλοι τους νοσταλγοί μιας δικής τους εξουσίας που ηττήθηκε από καιρό, με αρκετή κακεντρέχεια προσδοκούν κάποια δικαίωση από την Ιστορία. Μαζί και κάποιοι οικολογούντες ενώ ποικίλοι «άνθρωποι καλής θέλησης» περιμένουν την επόμενη μέρα με κάποια ίσως ελπίδα.

    Ποτέ όμως η ανθρωπότητα – ή αν θέλετε, η ανθρώπινη ελευθερία – δεν βοηθήθηκε από κάτι που έρχεται απ’ το σκοτάδι. Και βέβαια, πλήρης σύγχυση επικρατεί σχετικά με την προέλευση και την φύση της επιδημίας. Ίσως χαίρονται που εμφανίστηκε ένας απροσδόκητος σύμμαχος. Με χαρά προσμετρούν τις επιπτώσεις: ένα κομμάτι των παγκόσμιων υπηρεσιών και του διεθνούς τουρισμού ίσως χαθεί για πάντα. Σίγουρα θεωρούν ότι ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος. Πόσο επικίνδυνος τρόπος να σκέφτεσαι σε έναν κόσμο κινούμενης άμμου όπου κάθε παίκτης γρήγορα αλλάζει θέση!

    Η αναταραχή βέβαια σύντομα θα κοπάσει ώστε «να κινηθεί η οικονομία». Οι γιατροί πρέπει να ξανακάνουν χώρο στους οικονομολόγους γιατί η οικονομία παραμένει η δύναμη που αξιώνει να είναι η "παγκόσμια σταθερά". Στη σκιά οπωσδήποτε της επιδημίας και με το φόβητρο άλλων μελλοντικών επιδημιών. Έτσι οι εκτελεστικοί που, για κάμποσο, αναγκαστικά αφέθηκαν στους ρυθμούς της πανδημίας, βλέπουν με ανησυχία να ορθώνεται μπροστά τους ο τοίχος της οικονομίας. Αυτοί, από πάντα ήξεραν ότι τίποτα καλό δεν προκύπτει όταν έχεις γιατρούς και δημοσιογράφους να αλωνίζουν. Αλλά εδώ και καιρό αλλάζει και η οικονομία. Ολοένα και περισσότερο γίνεται μια «οικονομία του φόβου». Νέα επαγγέλματα θα αντικαταστήσουν αυτά που χάνονται. Ο τομέας της ασφάλειας θα γιγαντωθεί και άλλο. Ο τομέας της πληροφορικής επίσης. Στρατιές υποαπασχολούμενων θα προστεθούν στους ήδη χαμηλόμισθους. Ο κόσμος θα μένει περισσότερο στα σπίτια του και θα δουλεύει, θα ψωνίζει και θα συνδιαλέγεται από ‘κει. Όχι και τόσο άσχημα! Κάποια κεφάλαια θα καταστραφούν, κάπου αλλού θα μαζευτεί πολύ χρήμα. Κάποια εργοστάσια θα κλείσουν τη στιγμή που άλλα ανοίγουν. Αλλά τα στάνταρ ποιότητας θα πέφτουν διεθνώς. Οι αυριανοί τρωγλοδύτες θα νοσταλγούν τα τρόφιμα που γεύθηκαν κάποτε και την υφή των υφασμάτων που έντυσαν τους προγόνους τους, ενώ οι παλιότεροι τεχνίτες θα αναπολούν τα εργαλεία που ταίριαζαν κάποτε σε ένα έμπειρο χέρι. Η παγκόσμια παραγωγή σκουπιδιών προς βρώσιν, ένδυσιν και χρήσιν θα γνωρίσει την απόλυτη δόξα.

    Έτσι, η ευτέλεια κάθεται μασκαρεμένη σε ένα ομοίωμα θρόνου! Είναι θάνατος και αναγέννηση του κεφαλαίου! Έπονται λοιπόν νέες μεταλλάξεις και φήμες νέων μεταλλάξεων και οι συναγερμοί θα έρχονται και θα επανέρχονται ώσπου να εμπεδωθούν τα νέα ήθη. Ο καπιταλισμός δεν αμύνεται πλέον, επιτίθεται. Οι άνθρωποι συναντιούνται εδώ κι εκεί και συμφωνούν ότι «κάθε πέρυσι και καλύτερα»! Προφανώς εννοούν, όπως πάντα, την οικονομία και τους μπελάδες της. Ποσώς όμως φαίνεται να τους αφορά ότι το ανθρώπινο βλέμμα έγινε γρήγορο και αβαθές. Ποσώς φαίνεται να ενοχλούνται από το ότι θα αφήσουν πίσω τους λιγότερη ανθρώπινη υπόσταση απ’ όση κληρονόμησαν.

    Στην παρούσα κρίση τούς φέρθηκαν σαν να ήσαν παιδιά. Μια χαρά τα φόρεσαν τα παιδικά τα ρούχα! Όποιος όμως βλέπει τηλεόραση φοβάται. Αλλά δεν είναι και τόσο παράλογο να φοβάσαι όταν είσαι εγκλωβισμένος σε μητροπόλεις που εκρήγνυνται πληθυσμιακά τη στιγμή που καταρρέουν εσωτερικά. Δεν είναι εύκολο να παραμένεις άφοβος όταν παραπαίεις ανάμεσα σε ψευτοδουλειές που φθίνουν.

    Τι κρίμα σε μια τέτοια συγκυρία να είμαστε άοπλοι, κυριολεκτικά γυμνοί!

    Η ήττα της πολιτικής, η ήττα της πράξης, η παρακμή της κριτικής σκέψης είναι εδώ και καιρό γνωστές και καθόλου άσχετες με αυτό τον χαμηλό πανικό. Τα σημάδια όμως μιας ήττας ολοκληρωτικής, δηλαδή πνευματικής - όπως η τελική ήττα της κριτικής σκέψης – έχουν πρόσφατα φανεί και πυκνώνουν ολοένα. Αδυναμία, μοιρολατρεία, σύγχυση, διάλυση της διανοητικής συγκρότησης, έξαρση θεωριών συνωμοσίας, αποφυγή της προσωπικής ευθύνης και καιροσκοπισμός και, τέλος, απουσία ενός πραγματικά αντιπολιτευτικού προτάγματος είναι η κατάσταση της ανθρωπότητας σήμερα.  

    Οι άνθρωποι όλο και πιο δύσκολα μπορούν να αποφύγουν ή να παρακάμψουν το κράτος. Αντίθετα, είναι αυτό που διεισδύει παντού κι όλο και περισσότερο οργανώνει τη ζωή και καθορίζει τις συμπεριφορές. Είναι αυτό που απαλλάσσει από το βάρος του εαυτού και συμπιέζει σε μεγάλα ομογενοποιημένα σύνολα.

    «Αυτό που ονομάστηκε πολιτική – από τους Έλληνες και δώθε - δεν γίνεται πλέον αντιληπτό ούτε από τις μάζες ούτε από τις κουφιοκέφαλες αυτοθαυμαζόμενες ελίτ. Επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι έρπουν στη γήινη σφαίρα – μερικοί πλούσιοι, οι πιο πολλοί φτωχοί – μέσα στην οικουμενική κούραση, μετριότητα και ασημαντότητα».

    Όλο αυτό το «rank ‘n’ file» της ανθρωπότητας, σαν να λέμε η «φανταρία», δηλαδή αυτοί που δουλεύουν για τη δόξα του καπιταλισμού και που, ως τώρα, αρκούνταν σε ένα αντίτυπο πραγματικής ζωής αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι στην αμέσως επόμενη φάση πρόκειται να συντριβούν. Ούτε αυτό όμως φαίνεται να τους νοιάζει. Λες και θα συμβεί σε κάποιους άλλους. «Τι να γίνει;» σκέφτονται. «Τα πράγματα αλλάζουν, ο κόσμος αλλάζει και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για αυτό». Η απάθεια τρομάζει. Είναι η ναρκωμένη ακινησία του ζώου που παγιδεύτηκε.

    Σε κάθε στροφή της Ιστορίας ο Άνθρωπος χάνει ολόκληρα κομμάτια απ’ την ψυχή του. Στο κενό θεμελιώνεται η εξουσία. Η εξουσία ενός κόσμου που πραγματικά αεροβατεί και εσχάτως έχει αρχίσει να βροντάει το κεφάλι της πάνω στους νόμους της γήινης σφαίρας. Και ιδού μια παγκόσμια σταθερά που δεν γίνεται να αγνοηθεί!

    Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν μέσα σ’ αυτό το τοπίο που σιγά-σιγά σκοτεινιάζει; Τι μένει να κάνουμε μες σ’ αυτό το αργόσυρτο σούρουπο, εμείς οι φίλοι της ελευθερίας, εμείς οι νοσταλγοί αυτού που θα μπορούσε να υπάρξει και παραμένει άπιαστο; Μα τίποτα λιγότερο από τη δημιουργία του προτάγματος για έναν επόμενο πολιτισμό. Τίποτα λιγότερο από το σχέδιο και τη δημιουργία ενός κόσμου που σέβεται όχι τις ροές των κεφαλαίων αλλά τις ροές των ποταμών και τα ρεύματα των ωκεανών, το ταπεινό αεράκι και τον ψίθυρο των δασών, τον έναστρο ουρανό και τα τραγούδια των ανθρώπων. Είναι ένα έργο ποιητών, ένα έργο στοχαστών, ένα έργο τεχνιτών και ταυτόχρονα  το έργο ανθρώπων της βιοπάλης, ανδρών και γυναικών που θέλουν να ζήσουν και το έργο αγωνιστών που θα ορθώσουν το ανάστημά τους. Είναι μια υπόθεση που θα μας πάρει πενήντα χρόνια γιατί τόσο χρειάζεται για να σταθεί στα πόδια του κάτι που γεννιέται σε δυνατά μυαλά και γενναίες καρδιές.

 πηγη