Μυγδαλιά Γορτυνίας: Η ιστορία, η αρχιτεκτονική, οι άνθρωποι

          ΤΟΥ      ΧΡΗΣΤΟΥ Η. ΜΗΤΣΙΑ
Η Μυγδαλιά (ή Γλανιτσιά ή Σταυροκλήσι) βρίσκεται  βορειοανατολικά του Δήμου Γορτυνίας, σε υψόμετρο 820 μ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 264 κατοίκους. Απέχει 67 χλμ. από την Τρίπολη και μπορεί κάποιος να την επισκεφθεί ακολουθώντας την παλιά Ε.Ο. Τρίπολης - Πάτρας (111) και στρίβοντας αριστερά στον επαρχιακό δρόμο Πράσινο – Δρακοβούνι – Κερπινή - Μυγδαλιά.

Στη Μυγδαλιά ανήκει ο οικισμός Παλαιόπυργος που απλώνεται βόρεια του χωριού σε υψόμετρο 560  μ. και έχει 50 κατοίκους. Κατά την απογραφή του 2011, η Μυγδαλιά είχε 111 κατοίκους και ο Παλαιόπυργος τρεις.

Οι ιστορικές ρίζες του χωριού είναι πολύ βαθιές. Μια πρώτη ιστορική αναφορά εντοπίζεται στο βιβλίο του Buchon για το πριγκιπάτο του Μορέως, στο οποίο αναφέρεται ότι, όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν την Πελοπόννησο τον 13ο αιώνα, υπήρχε εκεί το «Ομαζερί του Βαλτεσινίκου» και το «Καζάλ της Γλανιτσιάς» (η λέξη Ομαζερί στην τουρκική γλώσσα σημαίνει «φέουδο»). Βέβαια, την περίοδο εκείνη, μπορεί να μην επρόκειτο για χωριό, αλλά για έναν απλό οικισμό, που μπορεί, όμως, να θεωρηθεί ως μια πρώτη μορφή οργανωμένης κοινωνικής δομής.

Όμως ο ιστορικός Ιερώνυμος Βογιατζής τοποθετεί τη πόλη Καλλία (στη θέση Αγία Παρασκευή) μια από τις τρεις πόλεις Καλλία, Δίποινα και Νώνακρης που έπειτα από χρόνια δημιούργησαν την Τρίπολη.

Σύμφωνα με την απογραφή Grimani (1700), είχε 22 οικογένειες με 77 κατοίκους. Επίσης, ιστορική αναφορά για τη συγκεκριμένη κοινότητα εντοπίζεται και σε Πατριαρχικό σιγίλιο του 1718 από τον Πατριάρχη Ιερεμία Γ’. Η ακριβής προέλευση του ονόματος Γλανιτσιά δεν έχει ακόμα εξακριβωθεί, αλλά φημολογείται ότι η προέλευσή του είναι Σλάβικη. Η αναφορά, όμως, της συγκεκριμένης ονομασίας εντοπίζεται σε ακόμα ένα ιστορικό έγγραφο, στο οποίο προσδιορίζεται ο φόρος της εποχής στα 1.619.34 γρόσια.

Το 1840, κατά τη διαδικασία δημιουργίας των Δήμων μετά την απελευθέρωση, η κοινότητα εντάσσεται στο Δήμο Κλείτορος με την ίδια ως έδρα, στον οποίο παρέμεινε έως και το 2010, χρονικό σημείο που μεταφέρθηκε στο Δήμο Γορτυνίας, με έδρα τη Δημητσάνα, στα πλαίσια του σχεδίου Καλλικράτη.

Στην απογραφή του 1928, καταγράφηκαν 876 κάτοικοι, ενώ στην απογραφή του 1951 καταγράφηκαν 845 κάτοικοι. Παρατηρείται, δηλαδή, πως για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (23 ετών) ο πληθυσμός της κοινότητας παρέμεινε σχετικά σταθερός, με φθίνουσα, όμως, τάση που επιβεβαιώθηκε μετά την πλημμύρα και τη δημιουργία της τεχνητής λίμνης του Λάδωνα, γεγονός που ώθησε τους κατοίκους στη μετάβασή τους στα μεγάλα αστικά κέντρα εφόσον η γεωργία αποτελούσε τη βασική τους ενασχόληση. Σήμερα, ο πληθυσμός του χωριού φτάνει  τους 100 κατοίκους, με κύρια πεδία απασχόλησης τη γεωργία, τη μελισσοκομία και την κτηνοτροφία.

Η έδρα του δήμου Κλείτορος στην κοινότητα της Μυγδαλιάς  στεγαζόταν στο κτήριο που κατασκεύασε με ατομικές δαπάνες  ο ευεργέτης, αγωνιστής και πρώην Υπουργός Ευάγγελος Γιαννόπουλος.

Ιδιαίτερα, επίσης, αξιοθέατα είναι ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 1895, η πηγή Λιάσκοβα, η βρύση Παλιά Λιάσκοβα με την πέτρινη κορύτα, τα Κυκλώπεια τείχη και ο ναός της Αρτέμιδας στον οποίο, σύμφωνα με τη μυθολογία, είχε αφιερωθεί η κόρη του Λάδωνα, η νύμφη Δάφνη. Επίσης, στον οικισμό του Παλαιόπυργου, κοντά στο εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου, έχουν βρεθεί υπολείμματα Μεσαιωνικού πύργου.

Από τη Μυγδαλιά κατάγονταν μεγάλοι αγωνιστές του ΄21, όπως ο Κώστας Γ. Ρόζης και ο Κωνσταντίνος Πολυχρονόπουλος, καθώς  και σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων.

ΚΕΡΠΙΝΗ - ΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΚΑΛΥΒΙΑ

Η κοινότητα Κερπινή ή αλλιώς Μονάστρα βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του δήμου Γορτυνίας, σε υψόμετρο 920 μ.. Χτισμένη σε ένα μικρό ύψωμα, έχει 122 κατοίκους που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ απέχει 63 χιλ. από την Τρίπολη. Μπορεί κάποιος να την επισκεφθεί, ακολουθώντας την παλιά Ε.Ο. Τρίπολης Πάτρας (111) και στρίβοντας, έπειτα από λίγο, αριστερά στον επαρχιακό δρόμο Πράσινο – Δρακοβούνι -  Κερπινή - Μυγδαλιά. Στην Κερπινή ανήκουν οι οικισμοί που απλώνονται στα βόρεια του χωριού, Άνω και Κάτω Καλύβια, σε υψόμετρο 620 μ. (7 κάτοικοι) και 500 μ. (15 κάτοικοι) αντίστοιχα. Στο οικισμό Κάτω Καλύβια υπήρχε και Δημοτικό Σχολείο.

Στη περιοχή της Κερπινής ο ιστορικός Ιερώνυμος Βογιατζής τοποθετεί τη πόλη Δίποινα ( στη θέση Αγία Παρασκευή ) μια από τις τρεις πόλεις Καλλία, Δίποινα και Νώνακρης που έπειτα από χρόνια δημιούργησαν τη Τρίπολη.

Προϋπήρξε ως οικισμός με 300 κατοίκους, ενώ με τη μορφή της κοινότητας ιδρύθηκε στις 24-8-1912 με Βασιλικό Διάταγμα. Την εποχή της Τουρκοκρατίας (1667-1715), είχε μεγάλη ανάπτυξη και το 1700 στην απογραφή Grimani το χωριό είχε 19 οικογένειες με 90 κατοίκους. Από τη  δημιουργία των Δήμων, μετά την απελευθέρωση το 1840, έως το σχέδιο Καλλικράτη το 2010, ανήκε στο Δήμο Κλείτορος με έδρα τη Μυγδαλιά, όπου και μεταφέρθηκε στο Δήμο Γορτυνίας με έδρα την Δημητσάνα. Στην απογραφή του 1815 είχε 300 κατοίκους, το 1928 ο πληθυσμός της ήταν 378 κάτοικοι και στην απογραφή του 1951 ανήλθε στους 426 κατοίκους.

Με την είσοδό μας στην πλατεία, βλέπουμε την επιβλητική εκκλησία της Αγίας Τριάδας του 1869. Η εκκλησία είναι βασιλικού τύπου, ξεχωρίζει ο τρούλος της με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, που είναι έργο τέχνης, ενώ το δάπεδό της είναι λιθόστρωτο με διάφορα σχέδια. Η εκκλησία είναι κατασκευασμένη στο σύνολό της με σκαλιστή δίχρωμη πέτρα. Άλλο ενδιαφέρον ιστορικό μνημείο είναι η εκκλησία του Αγίου Ταξιάρχη, δίπλα στην Κερπινή, μέσα σε μια σπηλιά, η οποία αποτέλεσε ένα από τα απόρθητα οχυρά των Ελλήνων στην Επανάσταση. Επίσης, ιδιαίτερης ομορφιάς και πολιτιστικής σημασίας, είναι τα εναπομείναντα μέρη από το μυκηναϊκό κάστρο, που υπήρχε στο λόφο του Αγ. Θανάση. Τέλος, βορειοδυτικά του χωριού, στα Κάτω Καλύβια υπάρχει η επιβλητική βρύση Μαυρομαντηλού. Στο κάμπο της Κερπινής υπάρχει το Κομμένο Γεφύρι άγνωστο πότε κατασκευάστηκε. Από την Κερπινή, κατάγονταν οι αγωνιστές του ΄21 Ευθ. Κωνσταντόπουλος, υποχιλίαρχος Δήμος Γιαννακόπουλος και Δ. Μόσχοβος.

ΔΡΑΚΟΒΟΥΝΙ

Το Δρακοβούνι είναι ένα μικρό χωριό που εντοπίζεται βορειοανατολικά του δήμου Γορτυνίας, σε υψόμετρο 770 μ., με 178 κατοίκους, οι οποίοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Απέχει 62 χιλ. από την Τρίπολη και μπορεί κάποιος να το επισκεφθεί ακολουθώντας την παλιά Ε.Ο. Τρίπολης Πάτρας (111) και στρίβοντας, έπειτα από λίγο, αριστερά στον επαρχιακό δρόμο Πράσινο – Δρακοβούνι  - Κερπινή -  Μυγδαλιά.

Η ύπαρξη πολλών αρχαιολογικών ευρημάτων αποτελεί την καλύτερη απόδειξη για το ότι η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη της αρχαιότητας. Παλιά, το Δρακοβούνι λεγόταν «Γλόγοβα». Πρόκειται για σλάβικη λέξη, που σημαίνει «Αφαλαρίδα», εξαιτίας του φυτού που υπάρχει στη περιοχή το οποίο έδωσε και τον ευρύτερο χαρακτηρισμό της περιοχής, όταν οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν νομάδες Σλάβων. Στη περιοχή της Γλόγοβας εικάζεται ( από τον ιστορικό Ιερώνυμο Βογιατζή ότι ήταν η αρχαία πόλη Νώνακρης (μια από τις τρεις πόλεις Καλλία, Δίποινα και Νώνακρης που έπειτα από χρόνια δημιούργησαν τη Τρίπολη).

Στην απογραφή Grimani το 1700, η Γλόγοβα είχε 16 οικογένειες με 64 κατοίκους. Το 1825, μετά την επέλαση του Ιμπραήμ, κάηκε ολοσχερώς, γεγονός που επαναλήφθηκε το 1944 από τους Γερμανούς.

Από τη  δημιουργία των Δήμων μετά την απελευθέρωση το 1840 έως το σχέδιο Καλλικράτη το 2010, ανήκε στο Δήμο Κλείτορος με έδρα τη Μυγδαλιά (λίγα χρόνια ήταν και έδρα του δήμου πριν μεταφερθεί στο Βαλτεσινίκο και έπειτα στη Μυγδαλιά). Με βάση το νέο σχέδιο, μεταφέρθηκε στο Δήμο Γορτυνίας με έδρα την Δημητσάνα.

Στην απογραφή του 1928 ο πληθυσμός του ήταν 351 κάτοικοι ενώ στην απογραφή του 1951 ο πληθυσμός του ανήλθε στους 307 κατοίκους.

Το Δρακοβούνι έγινε διάσημο από τη μάχη των κατοίκων του και δυο ταγμάτων του ΕΛΑΣ εναντίων των Γερμανών στις 20-4-1944 στη θέση «Βέλικα» με απολογισμό 13 πατριώτες, 180 Γερμανούς νεκρούς και πολύ στρατιωτικό υλικό να έρχεται στα χέρια των ανταρτών. Σήμερα, το ηρώο που υπάρχει στη συγκεκριμένη θέση τιμά και θυμίζει τη μάχη εκείνης της ημέρας, συγκινώντας τους επισκέπτες για τον ηρωισμό που επέδειξαν οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής και του ΕΛΑΣ.

Λίγο έξω από το χωριό υπάρχει το κάστρο του Αγιολιά που επόπτευε τη άνω κοιλάδα του Λάδωνα 

Από την πλευρά των αξιοθέατων, ιδιαίτερα αξιόλογα είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που χτίστηκε το 1840, ο Άγιος Νικόλας ( κτισμένη από τον Νικόλα Κολοκοτρώνη όταν ήρθε από το πόλεμο στη Μικρά Ασία ), το ανακαινισμένο ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου που χτίσθηκε επίσης το 1840 και ξεχωρίζει τον επισκέπτη για την υπέροχη θέα που έχει προς το φαράγγι του Θεόκτιστου και τέλος το μονότοξο πετρόχτιστο γεφύρι.

ΘΕΟΚΤΙΣΤΟ

Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 640 μ., βορειοανατολικά του δήμου Γορτυνίας και έχει 377 κατοίκους, που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, έχοντας μάλιστα αξιοσημείωτη παραγωγή, με χαρακτηριστική την λειτουργία τυροκομείων. Απέχει 56 χιλ. από την Τρίπολη και μπορεί κάποιος να το επισκεφθεί ακολουθώντας την παλιά Ε.Ο. Τρίπολης Πάτρας (111) και στρίβοντας, έπειτα από λίγο, αριστερά στον επαρχιακό δρόμο Θεόκτιστο – Δρακοβούνι -  Μυγδαλιά.

Παλιά, το χωριό λεγόταν Τοπόριστα, ονομασία που διατηρήθηκε μέχρι το 1927. Το όνομα Τοπόριστα έχει σλάβικη προέλευση και σημαίνει «Τσεκούρι». Το πότε ακριβώς κατοικήθηκε το χωριό δεν είναι γνωστό, αλλά εικάζεται ότι κατοικήθηκε την εποχή της καθόδου των Σλάβων το 849 μ.Χ. και γι’ αυτό το λόγω ονομάστηκε Τοπόριστα. Οι Σλάβοι αφομοιώθηκαν από τους Έλληνες και η συγκεκριμένη ονομασία  θυμίζει τη συνύπαρξή τους. 

Το όνομα μία εκδοχή λέει από το Θεόκτιστο το πήρε από τον στρατηγό Θεόκτιστο που είχε στείλει η Αυτοκράτειρα Θεοδώρα, για να διώξει τους Σλάβους, το οποίο και κατάφερε. Άλλη εκδοχή ότι το πήρε από το γεφύρι Θεόκτιστο που βρίσκεσαι κάτω από το χωριό.

Το χωριό στην απογραφή Grimani το 1700, είχε 45 οικογένειες, με 164 κατοίκους. Την εποχή της Επανάστασης του ΄21, το χωριό συμμετείχε ενεργά στον αγώνα, με 50 κατοίκους να βρίσκονται στο πλευρό του καπετάνιου Πέτρου Σιούσιουρα και 50 κατοίκους στο πλευρό του καπετάνιου Πανάγου Οικονομόπουλου (Οικονόμου). Η συμμετοχή του χωριού ήταν ενεργή τόσο στον Μακεδονικό, στο Βαλκανικό και στον Μικρασιατικό πόλεμο, όσο και στον Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Από τη  δημιουργία των Δήμων μετά την απελευθέρωση το 1840 έως το σχέδιο Καλλικράτη το 2010, ανήκε στο Δήμο Κλείτορος με έδρα για λίγα χρόνια το Θεόκτιστο και έπειτα τη Μυγδαλιά. Με βάση το νέο σχέδιο, μεταφέρθηκε στο Δήμο Γορτυνίας με έδρα την Δημητσάνα.

Στο χωριό υπήρχε ο Πύργος του Φραντζή από τη γνωστή οικογένεια, σκοπός της κατασκευής του οποίου ήταν ο έλεγχος της ευρύτερης περιοχής. Δίπλα από τον πύργο, ο Φραντζής έχτισε τον 14ο αιώνα την εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα. Αντίθετα, από τον πύργο το μόνο  απομεινάρι βρίσκεται στο υπόγειο ενός καινούριου σπιτιού που χτίστηκε στη θέση του.

Πρόκειται για μια στέρνα διαστάσεων 3,5 x 2 μ. και βάθος 1.5 μ. με επίχρισμα από κουρασάνι. Στο χωριό υπήρχαν, επίσης, τσαγκαράδικα, σιδηρουργεία, τυροκομεία, υδρόμυλος και παραδοσιακός αργαλειός.

Στην απογραφή του 1928, ο πληθυσμός του ήταν 630 κάτοικοι, ενώ στην απογραφή του 1951 είχε 611 κατοίκους.  Όπως και τα άλλα χωριά άρχισαν να ερημώνουν εξαιτίας της μετανάστευσης που ακολούθησε το τέλος του εμφυλίου, έτσι και το Θεόκτιστο βρέθηκε στην τελευταία απογραφή να έχει 377 κατοίκους.

Όσον αφορά το πολιτιστικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει το χωριό, αξιοσημείωτος είναι ο ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων, που είναι χτισμένος πάνω στην παλιά Βυζαντινή εκκλησία, στη μνήμη του οποίου γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 15 Αυγούστου. Άλλες εκκλησίες είναι ο Άγιος Νεκτάριος, ο Άγιος Δημήτριος του 1913, ο Άγιος Κωνσταντίνος, ο Άγιος Αθανάσιος του 1890 και ο Άγιος Γεώργιος του 1897, με το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Αξιόλογες είναι, επίσης,  οι παραδοσιακές πετρόχτιστες βρύσες, του με τα δροσερά νερά, όπως και η βρύση του Αγίου Γεωργίου. Το χωριό έχει ιατρείο, πνευματικό κέντρο και δημοτικό σχολείο, αποτελέσματα των ενεργειών των μεγάλων ευεργετών του χωριού, του Κωνσταντίνου και Αθηνόδωρου Δρακόπουλου.

Στο χωριό υπήρχε, επίσης, ο νερόμυλος των αδερφών Αγγελόπουλου στη θέση Κηποφωλιά, που λειτουργούσε μέχρι πριν λίγα χρόνια.  Άλλος νερόμυλος ήταν αυτός του Ασκούνη, στα όρια Παγκρατίου, Καλαβρύτων και Τοπόριστας, 100 μ. κάτω από τον παλιό νερόμυλο, που ήταν 250 χρονών. Δίπλα από το χωριό, υπήρχε το Φράγκικο κάστρο του Αγιοληά του Θεόκτιστου, που ανήκε στην Βαρονία της Άκοβας. Η χρησιμότητα του κάστρου ήταν ο έλεγχος της περιοχής και η αρμονική συνύπαρξη με τα υπόλοιπα φέουδα. Το κάστρο χρησίμευσε, επίσης, την εποχή της επέλασης του Ιμπραήμ. Το μόνο που έχει μείνει πια από το κάστρο είναι τα ερείπια ενός από τους δύο πύργους του.

arcadiaportal.gr