ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΛΑΤΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΚΑΔΙΑ

Στη σκεπή του ναού της Αγίας Θεοδώρας Βάστα, 
στη Μεγαλόπολη, έχουν φυτρώσει 17 πλατάνια!!

ΤΟΥ  ΘΑΝΑΣΗ  Β. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ     ΚΑΘΗΓΗΤΗ  ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ

Στη πατρίδα μας, και ιδιαίτερα στην Αρκαδία, ένα από τα πιο αγαπητά μας δέντρα είναι ο πλάτανος. Είναι το κατ’ εξοχήν εθνικό μας δέντρο. Η δημοτική ποίηση του έχει δώσει τη καλύτερη θέση και τον έχει εξυμνήσει με τις θερμότερες εκφράσεις. 
Είναι το δέντρο της κλεφτουριάς: 

Πάλε καλές αντάμωσες, πάλι ν’  ανταμωθούμε                      

στον  Αγιολιά στον πλάτανο, στις κρουσταλένιες βρύσες.

Είναι ο πλάτανος ο χιλιόχρονος που μετράει το χρόνο με τους αιώνες!! Είναι ο συμβολισμός της αιωνιότητας, η καλοσύνη και η πραότητα. Η δημιουργία στη ροή του χρόνου. Είναι ο πλάτανος του γέρο Δήμου που πασχίζει να μαντέψει τι δέντρο θα φυτρώσει στο μνήμα του:

                            …..Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος στον ίσκιο του από κάτω

                                  Θα ρχονται τα κλεφτόπουλα τ’ άρματα να κρεμάνε…

 Πως μπορεί να νοηθεί ελληνικό χωριό χωρίς πλατάνια. Στο δικό μας χωριό ο πλάτανος κατέχει εξέχουσα θέση στην πλατεία του χωριού. Εκεί κάτω από τις φυλλωσιές του, ιδιαίτερα τα παλιά τα χρόνια, συζητούνταν όλα τα προβλήματα του χωριού και κανονιζόταν ακόμα και η πολιτική του κράτους!!!!!                           

Μύθοι και θρύλοι γεμίζουν τις κουφάλες του πλατάνου, νεράιδες, καλικάντζαροι και στοιχειά, ώσπου να φτάσει ο «ξυλοκόπος» του Παλαμά στο φουντωτό πλατάνι:

                             Και γκαπ και γκοπ  βαριά- βαριά  κι ακούραστα χτυπάει

                             και  το  θεόρατο  δεντρί  σωριάζεται  και  πάει

                             και το θεόρατο δεντρί  με  τα  χλωρά  τα  φύλλα

                             μόνο  σ’ εκείνα  απόμεινε  τα  σωριασμένα  ξύλα.

Από  τις  πολλές  εκατοντάδες  ίσως και χιλιάδες ιστορικών πλατάνων στην Αρκαδία, θα αναφέρω μερικούς : 

•           Ο πλάτανος της Τριπολιτσάς

Ο Κολοκοτρώνης  στα «Απομνημονεύματά του» διηγείται: « όταν εβγήκα στην Τριπολιτσά, μου έδειξαν στο παζάρι τον πλάτανο όπου εκρέμαγαν οι Τούρκοι τους Έλληνες, και είπα: Άιντε, πόσοι από το σόι μου και από το έθνος μου εκρεμάστηκαν εκεί! Και διέταξα και τον έκοψαν».

•           Ο πλάτανος στην κεντρική πλατεία της Τριπολιτσάς

Φαίνεται πως η μοίρα των πλατάνων της Τριπολιτσάς τόχει να μην φτάνουν τα πλατάνια της στο φυσικό τους θάνατο! Τον Ιούλιο του 1949 ο στρατιωτικός διοικητής Πετζόπουλος, έκοψε τη νύκτα με συνεργείο στρατιωτών το μοναδικό πλάτανο της κεντρικής πλατείας, γιατί κοτσιλούσαν τα σπουργίτια που φώλιαζαν πάνω στο δέντρο!!  Ένας γεροπλάτανος, στολίδι της Τριπολιτσάς, που τον ίσκιο του χάρηκαν γενεές γενεών Αρκάδων, από τον Κολοκοτρώνη και το Ζαχαριά, ίσαμε το Δεληγιάννη, τον Αλ. Παπαναστασίου και τον Νικ. Δημητρακόπουλο, και οι καθημερινές απογευματινές συναυλίες των φτερωτών τραγουδιστάδων που φώλιαζαν στα πυκνά φυλλώματα, και συνόδευαν επί πέντε σχεδόν αιώνες τις ανησυχίες, τα όνειρα τα ψυχικά σκιρτήματα, τις φιλοδοξίες, το άσκοπο ξαπλωταριό και τις ατέλειωτες πολιτικές συζητήσεις εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων, έπαψε πια να λέει το τραγούδι του. Ένα δέντρο που το σεβάστηκαν τα χρόνια, οι κατεβασιές, τ’ αστροπελέκια, και τα λιοπύρια, και που γύρω απ’ αυτό είχαν δημιουργηθεί θρύλοι και παραμύθια.

Πάνω στο θέμα αυτό ο Π. Παλαιολόγος, στην εφημερίδα « Το Βήμα» στις 16/7/1949 έγραψε σχετικά, με τίτλο « Χαιρέτα μου τον πλάτανο», τα εξής:

« Φονικό στην Τριπολιτσά. Της σκότωσαν τον πλάτανο. Ήταν το καμάρι της πλατείας μας. Δεμένος με την όψη και τη ζωή της πόλεως. Δωρητής σκιάς, φόρμας δροσιάς, η πράσινη αίθουσα των συναυλιών, όπου πτερωτοί καλλιτέχνες εκτελούσαν τις συνθέσεις τους και συντρόφευαν τους Τριπολιτσώτες στον απογευματινό τους καφέ. Τον βρήκαν νεκρό».

•           Η  Μενελαΐδα

Το  πλατάνι αυτό το αναφέρει ο Παυσανίας στα «Αρκαδικά, 8, 23, 3-4» , όταν ο Μενέλαος, μαζεύοντας στρατό για την εκστρατεία στην Τροία, έφτασε στις Καφυές. (Καφυαί = αρχαία πόλη κοντά στο σημερινό χωριό Χωτούσα). Το πλατάνι αυτό, οι σύγχρονοι του Παυσανία του είχαν δώσει το όνομα «Μενελαΐδα». Συγκεκριμένα ο Παυσανίας γράφει: «Λίγο πιο κάτω από την πόλη των Καφυών είναι μια πηγή και πάνω από την πηγή είναι ένας μεγάλος πλάτανος, που τον λένε Μενελαΐδα, γιατί ο Μενέλαος, λένε, τότε που μάζευε στρατό για την Τροία, έφτασε στο μέρος αυτό και φύτεψε κοντά στην πηγή τον πλάτανο».

Άλλα ιστορικά πλατάνια στην Αρκαδία αναφέρονται όπως ο πλάτανος του Κολοκοτρώνη στον Αγιάννη Λυμποβισιού, το πλατάνι της Δημητσάνας, των Μαγουλιάνων, του Βελιμαχίου, που το 1930 είχε περίμετρο 7,5 μέτρα και ύψος 23 μέτρα, και πολλά άλλα.

Δεν υπάρχει ποτάμι, ρυάκι, πηγή, ή οτιδήποτε ανάβρα, που να μην έχει φυτρώσει δίπλα της ένα πλατάνι. Το μέγεθος, η δύναμή του, το μεγαλείο του γίνονται αισθητά στο άμεσο αντίκρισμά του. Κάποτε όμως οι στρατοκόποι δείχνουν αχαριστία στο ανάστημά του, όπως μας λέει και  ο Αίσωπος:

                             Δυο  στρατοκόποι  που  δροσιά  βρήκαν  σ’ ένα  πλατάνι

                             δέντρο  άχρηστο  το  λέγανε, μια  που  καρπό  δεν  κάνει.

                             Κι  εκείνο  που  τους  άκουσε  τους  λέει: Με  συγχωρείτε

                             στη  σκιά  μου  ξεκουράζεστε  και  με  κατηγορείτε!!!

                           

                                                ΘΑΝΑΣΗΣ  Β. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ

                                                 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ  ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ