Δ΄. ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ (συνέχεια απο το προηγούμενο)

(ποτε χτίστηκε η Γλανιτσιά;)

Από το βιβλίο του Χρήστου Κωνσταντινόπουλου

΄΄ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ ΓΛΑΝΙΤΣΙΑ – ΜΥΓΔΑΛΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑΣ΄΄

(Επιμέλεια : Γιάννης Σταθόπουλος)

Ε΄. Τ’ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Αναφέρουμε στο προηγούμενο κεφάλαιο (in fiin) τη γνώμη του M. Vasmer σύμφωνα με την οποία η λέξη Γλανιτσιά είναι σλαβική και σημαίνει μονοπάτι. Χωρίς να διεκδικούμαι δάφνες γλωσσολόγου θα προσπαθήσουμε ν’ αποδείξουμε ότι η γνώμη αυτή του Γερμανού γλωσσολόγου είναι λαθεμένη.

Το χωριό ονομάζεται και ονομαζόταν Γλανιτσιά. Είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος σήμερα. Όχι λιγότερο όμως γίνεται χρήση και των τύπων : Γλανιτσιά, Γλανιτσά, που και που Γλανιτζιά (από ξένους κυρίως που ακούνε τ’ όνομα του χωριού για πρώτη φορά. Σ’ έγγραφα και βιβλία απαντούμε τους τύπους

: 
Γλανιτζιά, Γλανιτσά, Γλανίτσα, Αγλνιτσιά, που παλιότερα φαίνεται να’ ταν Αγλανιτζιά, Γλανιτζά κλπ. Την εποχή  της Τουρκοκρατίας ο φθόγγος  τζ συγχέεται στη γραφή με το φθόγγο τα, αν και στην προσφορά ο πρώτος είναι ηχηρός, ενώ ο δεύτερος άηχος. Πάνω σ’ αυτό ακριβώς ο μεγάλος γλωσσολόγος Γ. Χατζηδάκης έγραφε : «Κατά πάντα τον μέσον αιώνα και βραδύτερον μέχρι περίπου των αρχών της ΙΘ’ εκατονταετηρίδος δεν διέστελλον οι Ελληνες δια της γραφής τους δύο τούτους φθόγγους, τον άηχον τα από του ηχηρού τζ, αλλά παρίστων αμφοτέρους δια του τζ καίτοι η προσφορά εκατέρου τούτων ήτον αείποτε διάφορος, του μεν τα αήχου του δε τζ ηχηρού».

Δ΄. ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

Αναζητώντας τ’ όνομα με το οποίο το χωριό απαντούσε στις διάφορες ιστορικές περιόδους είχαμε κάμει άλλοτε την υπόθεση ότι το χωριό Γλαρίτσι που απαντάει στην περιγραφή του Pier Antonio Pacifico κατά το 1690 είναι η Γλανιτσιά. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουμε και σήμερα, γιατί πιστεύουμε ότι το χωριό την εποχή αυτή υπήρξε οπωσδήποτε, αφού ύστερα από είκοσι χρόνια, το 1718, το συναντούμε επίσημα σε πατριαρχικό  έγγραφο σαν ενοριακό χωριό της Αρχιεπισκοπής  Δημητσάνας. Εξάλλου το Γλανιτσιά εύκολα θα μπορούσε να παραμορφωθεί σε Γλαρίτσι  από τους ξένους, όπως έχουν παραμορφωθεί και τα ονόματα των διπλανών χωριών : Βαλτεσινίκο=Βαλτέγγικο, Γλόγοβα=Αλόγγοφα, Τοπόριστα=Χιροπορίστα κλπ.

ΙΙ. ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Αφού είδαμε τους τύπους με τους οποίους απαντά το χωριό κατά διάφορες ιστορικές περιόδους, ερχόμαστε τώρα να εξετάσουμε τις σχετικές με το χτίσιμο του χωριού παραδόσεις, όσες μπορεί να’ χουν σχέση με την ονομασία του. Πολύ θα μας βοηθήσουν οι παραδόσεις αυτές στην ερμηνεία της λέξης «Γλανιτσιά» ή τουλάχιστο θα μας φανούν πολύτιμες στην έρευνά μας για την ετυμμολογία της λέξης αυτής.

Η Γλανιτσιά κατά γενική παράδοση που επικρατεί στο χωριό δε βρισκόταν στο μέρος στο οποίο είναι χτισμένη σήμερα. Λένε πως άλλοτε το χωριό ήταν χτισμένο στην Κουκούλα, στις Ράχες κλπ. Το πιθανότερο είναι ότι  στις παραπάνω τοποθεσίες υπήρχαν συνοικισμοί που σήμερα δεν υπάρχουν. Το μέρος όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό ήταν στα παλιά χρόνια δασωμένο. Έντονη και ζωηρή είναι η παράδοση αυτή. Ιδίως στην παπαδέικη γειτονιά, γύρω από τη βρύση, υπήρχε δάσος πυκνό. Αναφέρουμε ακόμα ότι απ’ κεί άρχισαν οι πρώτοι οικιστές του χωριού να χτίζουν τα σπίτια τους. Τα παλιά γλανιτσιώτικα σπίτια, όσα σώζονται ακόμα, ξεχωρίζουν απ’ τα νεότερα κατά τούτο : Τα παλιά είναι μικρά κατά κανόνα. Είναι δεμένα με «ξυλοδεσιές» και τα παράθυρά τους είναι πολύ μικρά – θυμίζουν κελλιά φυλακής. Τέτοια σπίτια, που σώζονται και σήμερα, είναι του Τζηράκα, του Μπακαβέ, του Παναζιούλη, του Μαρινάκη κλπ.

Η διάταξη των σπιτιών μέσα στο χωριό μας οδηγεί στο συμπέρασμα σύμφωνα με το οποίο οι πρώτοι οικιστές έχτιζαν ο ένας μακριά από τον άλλον, επειδή, τσοπάνηδες καθώς ήταν, ήθελε ο καθένας τους κι από μια μικρή έχταση γύρω απ’ το σπίτι του (καλύβι, κονάκι), σα «γρασίδι», όπως θα λέγαμε σήμερα. Μα η πιο σημαντική παράδοση είναι αυτή που άκουσα απ’ τη μακαρίτισσα τη γιαγιά μου σύμφωνα με την οποία στη μέση του χωριού, απόξω από του Βλάση το σπίτι, υπήρχε μια μεγάλη γλαντζινιά, την οποία αργότερα κόψανε. Η γιαγιά μου έλεγε πως απ’ το δέντρο αυτό πήρε και το χωριό τ’ όνομά του.

Χρειάζεται εδώ να πούμε πως με τον όρο γλαντζινιά εννοούμε εμείς στη Γλανιτσιά το δέντρο – φυτό που στην επιστημονική γλώσσα είναι γνωστό με τ’ όνομα phillurea η μεσαία.

ΙΙΙ. ΤΟ ΦΥΤΟ ΓΛΑΝΤΖΙΝΙΑ (Phillurea media)

H Γλανιτσιά κατά τον Μ. Vasmer, όπως είπαμε παραπάνω, είναι λέξη σλαβική και σημαίνει μονοπάτι. Γύρω απ’ το χωριό υπάρχουν σλαβικά τοπωνύμια (Λιάσκοβα, Τάρνοβα, Σελά, Αγκοριτσούλα), πράγμα που σημαίνει ότι οι Σλάβοι άφησαν ίχνη της διάβασής τους απ’ την περιοχή. Είναι όμως σωστή η γνώμη του Γερμανού σλαβολόγου, όσον αφορά την ετυμολογία και τη σημασία της λέξης «Γλανιτσιά» ;

Κατά την ταπεινή μας γνώμη Γλανιτσιά σ’ όλους τους τύπους που απαντάει σημαίνει Γλαντζινιά, δηλαδή με τον όρο τούτο δηλώνεται στη περιοχή του χωριού το δέντρο που στην επιστημονική γλώσσα ονομάζεται phillurea media. Το φυτό Γλαντζινιά έδωσε τ’ όνομα του στην τοποθεσία που σήμερα βρίσκεται το χωριό. Τη γνώμη αυτή επαληθεύει η παράδοση που αναφέραμε παραπάνω. Η Γλαντζινιά που αναφέρει η παράδοση ήταν μεγάλη (ψιλή) σαν πρίνος. Γύρω απ’ το δέντρο αυτό χτίστηκαν τα σπίτια του χωριού που ονομάστηκε Γλανιτσιά. Απ’ τον τύπο Γλαντζινιά βγαίνει εύκολα ο τύπος Γλανιτσιά σύμφωνα με τους κανόνες της Γλωσσολογίας.

Φυτώνυμα, δηλαδή τοπωνύμια που έχουν πάρει τ’ όνομά τους από φυτά, υπάρχουν σε πολλά μέρη της Ελλάδας :  Κάλαμος, Καλαμάκι, Πλάτανος κλπ. Γι’ αυτά έχει γράψει διεξοδικά ο Γ. Χατζηδάκης. Και στη Γλανιτσιά έχουμε πολλά φυτώνυμα : Μυγδαλές, Αγκοριτσούλα, Πλάτανος, Πρινάκος, Αχλαδίτσες, Απηδούλα, Δεντρούλι, Δέντρο, Μονοδέντρι, Αχλάδα, Σφενταμάκια κλπ.

Αλλά κι απ’ αυτό τούτο το δέντρο – θάμνο Γλαντζινιά έχουμε τοπώνυμα : Γλανιτσά (Κόκκοβα Καλαβρύτων), Γλανιτσούλες Στρέζοβα (Δάφνη Καλαβρύτων), Αγλανιτσιά (Δίβριτσα – Δήμητρα Γορτυνίας).

Γλαντζινιά είπαμε ονομάζεται στη λαική γλώσσα η phillurea ή μεσαία. Είναι  θάμνος, ανήκει στην οικογένεια των ελαιοειδών που περιλαμβάνει δεντρύλια, αναστήματος 150-200 εκατοστ. με φύλλα σαρκώδη και άνθη μικρά, λευκά κι αρωματικά. Απαντάει το φυτό αυτό στις μεσογειακές χώρες Ιταλία, νότια Γαλλία και Ελλάδα. Στην Ελλάδα είναι γνωστή με τα κοινά ονόματα αγλαντζινιά, αγλαβιτζιά, γλαντζινιά, αγλανιδιά, αγλανδινιά, έγλενός, φιλλύκι, φελλύκι, φίλλυκος, φίλλυκα, θιλύκι κλπ. Είναι η φιλλυρέα του Διοσκουρίδη και η φιλλυρέα του Θεόφραστου. Από το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας έχουμε τους όρους : αγλαβιτσεά, αγλαβυτσεά, αγλαουτσεά, αγκλαβιτσεά, αγκλαβουτσεά, γλαβουτσεά, αγλανιδεά, αγλαντινεά, αγλαντινεά , γλαντινεά, αγλαντζινεά, ασγαλτσινεά, γλανιτσεά. Στο λεξικό χαρακτηρίζονται ως αγνώστου ετύμου.

Από τον τύπο αγλανιδεά παράγει κι ο καθηγητής Δ.Ι. Γεωργακάς το Γλανιτσιά «με απουράνωση».

Από σχετική έρευνα που έκαμα πληροφορήθηκα ότι το δέντρο γλαντζινιά ονομάζεται στο χωριό Σπάθαρι της Γορτυνίας αγλαντζινιά, στο Δυρράχι της Μεγαλόπολης Γλανdινιά, στη Ζαραφώνα (Καλλιθέα) Λακωνίας Γλανdινιά, γλανιτσιά και γλαντσιά στην Ξεροκαρύταινα, Δίβριτσα (Δήμητρα) Γορτυνίας και Στρέζοβα (Δάφνη) Καλαβρύτων. Λένε στην Ξεροκαρύταινα : «Που ν’ τα γίδια; Πέρα  κει τρών  γλανιτσιές». Κι ο Τάσος Γριτσόπουλος γράφει πως «παρά του λαού γλανιτσιά καλείται το φυτόν φυλυρέα ή μεσαία. Η λ. σλαβική σημαίνει μονοπάτι». Γλαντινιά ονομάζεται το φυτό αυτό και στον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, όπως με πληροφόρησε ο ιστορικός και ιστοριοδίφης Θάνος Βαγενάς. Στον ίδιο οφείλω και το εξής τραγούδι, όπου τα αγλαντινιά επαναλαμβάνεται σαν επωδός :

Μια χήρα εχ’ όμορφον υγιό – πιρναργιά κι αγλαντινιά

τόνε ζηλεύει η γειτονιά – πιρναργιά κι αγλαντινιά

και τον ζηλεύουν κι άλλοι – πιρνάρι και σφεντάμι.

Τονέ ζηλεύει η μάνα του – πιρναργιά κι αγλαντινιά

άντρα για να τον επάρει – πιρνάρι και σφεντάμι.

-Σώπα, μανούλα μην το λες – πιρναργιά κι αγλαντινιά

και μην τ’ ακούσουν κι άλλοι – πιρνάρι και σφεντάμι,

και μην τ’ ακούσει ο Δήμαρχος – πιρναργιά κι αγλαντινιά

και κόβει το κεφάλι – πιρνάρι και σφεντάμι.