ΤΑ ΠΛΥΣΤΑΡΙΑ ΤΗΣ ΛΙΑΣΚΟΒΑΣ

Του Βαγγέλη κ. Χριστόπουλου
Γκάπ, γκoύπ, γκάπ!!... Ακούγεται ο κόπανος στο όνειρό της. Λάλησε και ο κόκορας, το ρολόι της γειτονιάς . Η Διαμάντω πετάχτηκε από το στρώμα, μισοτρίβoντας τα μάτια της . Πω-πω! ξημέρωσε είπε, μας πήρε η μέρα. Είχε ετοιμάσει από το απόγευμα το λεβέτι με τον κόπανο, μια αγκαλιά χάχαλα ,τα απαλλαξίματα , σεντόνια, τραπεζομάντηλα , και μερικά «τσιόλια» στρωσίδια και σκεπάσματα που θα’ παιρνε για πλύσιμο . Το τσουκάλι με την στάχτη και μια πλάκα σαπούνι τα είχε αφήσει παράμερα. Έπρεπε να φύγει μπονώρα- μπονώρα, να μην την πιάσει η κάψα στην επιστροφή. Αλλά κύρια γιατί ήθελε να πιάσει καλή θέση σε μια κακκάβα προτού προλάβουν οι άλλες πλύστρες του χωριού. Δεν άργησε. Πέρασε το σκοινί στα αρβάλια του λεβετιού, έβαλε μέσα τα ρούχα και τα χρειαζούμενα, τα ξύλα απάνω από το λεβέτι, και τα ζαλώθηκε. Συνηθισμένη από τέτοια η Διαμάντω, δεν είχε άργητα. Πήρε στα χέρια της και ένα κοφίνι και ξεκίνησε. Φτάνοντας στα Δυορέματα θυμήθηκε ότι τις έλειπε το τσουκάλι!. Να ήταν μόνο αυτό; μπορεί να τα βόλευε από άλλη πλύστρα, αλλά ήταν και η στάχτη και το σαπούνι!.. “ Κύριε ελέησον» είπε, έκανε τον σταυρό της, σαν να μην πίστευε αυτό που της συνέβη, ξεφορτώθηκε και γύρισε πίσω στο σπίτι.
--Διαμάντω γιατί γύρισες πίσω»; της είπε η θειά Θεώνη.
-- Σκέφτηκα να πάρω και ένα απλάδι να το στρώσω, μεθαύριο στις γιορτές , που θα’ ρθουν μουσαφιραίοι », της είπε, και τράβηξε το δρόμο της….
Περνάγοντας τα Δυορέματα προς την σκάλα, βούιζε το ρέμα από τα νερά που κατρακυλούσαν τον κατήφορο στη ρεματιά. Απέναντι ο μύλος του Μπογάτσα με το μυλοβάγενο φάνταζε στο καταπράσινο τοπίο με τα ψηλά δέντρα και τα χλοερά περιβόλια. Ο βράχος του Γληγορέα με την συμπαγή πέτρινη κορμοστασιά του, έστεκε αγέρωχος. Αγνάντευε μια το φαράγγι και μια την κουκούλα και έστελνε με τους φτερωτούς συντρόφους του, γλυκές μελωδίες.
Προχωρώντας με γοργά βήματα έφθασε στο φαράγγι , στην ρεματιά κοντά σε μια μεγάλη γούρνα , που τα νερά τρέχανε γάργαρα, στριφογυρίζανε και λαμποκοπούσαν . Κοντοστάθηκε και ακούμπησε τον πάτο του κατάμαυρου λεβετιού σ’ ένα βράχο και βοηθώντας το με το άλλο της χέρι, το έβαλε σιγά σιγά κατά γής . Πιο πάνω άλλες τρεις πλύστρες, η Μαρία, η Γιώτα μαζί με την φίλη της την Αλέξω είχαν έρθει πιο νωρίς και είχαν ξεκινήσει το ζέσταμα του νερού. Είπαν καλημέρα και η κάθε μια την δουλειά της.
Τακτοποίησε τις τρείς μεγάλες πέτρες, τα κακαβολίθια, που ήσαν εκεί από άλλες φορές , σε σχήμα τριγώνου , και έβαλε το λεβέτι επάνω. Ώσπου να γυρορθεί λίγο, γυναίκες, ,άλλες ζαλωμένες ή με φορτωμένα τα σκουτιά στα γαιδουράκια τους, έφταναν και έπιαναν θέση, άλλη εδώ, άλλη εκεί, άλλη παραπάνω, καμιά δεκαριά σύνολο στην ρεματιά της Λιάσκοβας.
Μια μαγεία απλωνότανε στο φιδίσιο ρέμα της Λιάσκοβας. Βούιζε ο τόπος από το κουβεντολόι των γυναικών, το χτύπημα των λεβετιών, το άναμμα των φωτιών, και ύστερα τον ήχο και απόηχο του κόπανου των γυναικών. Ο καπνός ανέμιζε στον ουρανό,και έδινε την δική του νότα στο θέαμα.
Η Διαμάντω γέμιζε το τσουκάλι από την γούρνα με νερό και το έριχνε στο λεβέτι μέχρι που έφθασε στην μέση. Πλησίασε στο λεβέτι της Αλέξως , πήρε ένα δαυλί αναμμένο με λίγα κάρβουνα και άναψε, με τα χάχαλα και με σύγχοντρα ξύλα που έφερε, φωτιά κάτω από το λεβέτι . Με μεγάλες πέτρες έκανε ένα σχήμα τετράγωνο πάνω από σαράντα εκατοστά ύψος , έβαλε επάνω μια μεγάλη πλάκα και έτσι έκανε την πλύστρα της. Το νερό ζεσταινότανε και επάνω από το λεβέτι σε δυο λεπτές σειρήνες/λουμπρίνες/ ,έβαλε το κοφίνι ανάμεσα, άπλωσε το κοφινόπανο και μέσα έριξε την στάχτη, για να κάνει την αλυσίβα. Έπιανε ζεστό νερό μέσα από το λεβέτι και το έριχνε στο κοφίνι, ανακάτωνε με το χέρι της την στάχτη , μέχρι που το νερό μαλάκωσε και πήρε ένα κοκκινωπό χρώμα, έτοιμο για το πλύσιμο των ρούχων. Πάνω στην πλάκα έβαλε καλά διπλωμένα όλα τα παλλαξίματα: «μισοφόρια, ρόμπες, ζακέτες, σώβρακα, φανέλες, πουκάμισα» αλλά και σεντόνια, τραπεζομάντηλα, μαξιλάρια. Τα σκούρα από κάτω και τα λευκά από πάνω.
Πιο κάτω σε μια άλλη γούρνα είχε καραβώσει το νερό . Είχε βάλει τα χοντρά ρούχα, ( στρωσίδια ,σκεπάσματα) να φουσκώσουνε . Δίπλα σε μια πέτρα ριζωμένη στη γη, όμοια σαν πλύστρα, έβαζε η Διαμάντω ένα- ένα τα χοντρά ρούχα “τσιόλια». Tα δίπλωνε και με τον κόπανο τα χτύπαγε, και πάλι τα δίπλωνε και πάλι γκάπ! Γκούπ! τα χτύπαγε. Πολλές φορές σήκωνε τον κόπανο πάνω από το κεφάλι της και με τα δυο της χέρια τον κατέβαζε με δύναμη στα ρούχα. Τα ξανάπλωνε, όπως ήταν διπλωμένα ,τα’βρεχε στην γούρνα και πάλι με τον κόπανο γκάπ! Γκούπ! μέχρι που τα ρούχα άστραψαν από καθαριότητα. Ύστερα άπλωσε στα απέναντι πουρνάρια και τους βράχους τα κεντητά απλάδια ,τα ματαράτσια και ο τόπος άλλαξε με μιάς απ΄ τα πλουμίδια και τα χρώματα. Οι κουρελούδες έδιναν ένα ιδιαίτερο τόνο, με την πολυχρωμία τους , στην άλλη πλευρά του ρέματος .. Ψηλά ο μεγαλοπρεπής βράχος του Γιωργίλα , με τα άλλα πέτρινα συμπλέγματα του μπαρμπά, έφερναν στην φαντασία της παλάτια , μάγισσες , θεούς, τέρατα….
Τώρα η σειρά να πλυθούν και τα υπόλοιπα σκουτιά . Κάθισε λίγο στον ήλιο να στεγνώσει από τις πιτσιλιές του νερού , στα ρούχα και στο σώμα της , και να ξεκουραστεί.
Έβγαλε ένα ξακρίδι ψωμί από το τράστο της, το’βρεξε, πήρε και ένα σβώλο τυρί και κολάτσιζε, απολαμβάνοντας συγχρόνως τους ήχους και την δροσιά του τρεχούμενου νερού . Έριξε μια ματιά γύρω της, κοίταξε ψηλά τον ουρανό , είδε λίγα αραχνοϋφαντα σύννεφα, χωρίς απειλεί για βροχή. Βιαζότανε να τελειώσει , την καρτεράγανε δουλειές στο σπίτι. Αύριο θα είχε μουσαφιραίους .
Με το τσουκάλι έπιανε αλισίβα από το λεβέτι, και έριχνε στα διπλωμένα ρούχα πάνω στην πλύστρα της. Αυτά μαλακώνανε. Η λέρα και η λίγδα , με το τρίψιμο και με την βοήθεια του σαπουνιού, έφευγαν.
Ο κόπανος και πάλι αντηχούσε γκάπ! Γκούπ! Γκάπ! και τον ήχο του δικού της κόπανου και των άλλων , τους έπαιρναν οι ρεματιές της κάτω λιάσκοβας ,της απάνου λιάσκοβας, τα δυο ρέματα του Μπαρμπά , και αντιβούϊζε όλος ο τόπος.Γινότανε κοσμοχαλασιά , που δεν είχε τελειωμό.
Με δύναμη πίεζε και έτριβε τα ρούχα. Άπλωνε το σαπούνι πάνω τους και πάλι ξεκίναγε το τρίψιμο. Έτσι τελείωσε με τα ασπρόρουχα και ένα- ένα τα βούταγε στην γούρνα με το τρεχούμενο νερό και τα ξανα βούταγε ώσπου έβγαιναν χιονάτα μέσα από τους αφρούς του γάργαρου νερού και έλαμπαν σαν τον ήλιο. Τάβαλε στο κοφίνι και τώρα τα άπλωνε και συμπλήρωνε καινούργιο μωσαϊκό στα απέναντι πουρνάρια και τους βράχους. Τελείωσε και με τα ριγωτά πουκάμισα, τα μαντίλια ,τις κάλτσες,τα εσώρουχα και με τον ίδιο τρόπο έπλυνε και τα σκούρα. Τι σβελτοσύνη! τι χάρη! τι θέληση τι δύναμη και υπομονή! Αλλά και τι κούραση και λιγούρα!..
Στην κάτω Λιάσκοβα έπλενε τα ρούχα της και η κυρα Τούλα. Ήταν αρκετά μακριά , να ανταλλάξουν « καλημέρα» και μόνο με το γκάρισμα του γαϊδάρου της πρόδωσε και υπενθύμισε την παρουσία της!
Είχε χρόνο η Διαμάντω , ώσπου να στεγνώσουν τα ρούχα της και πλησίασε τις τρείς άλλες πλύστρες ,να καμαρώσει τα προικιά της Γιάννας, κόρης της Μαρίας . Διακόσια ραβδιά πανί ήταν και τα μέτρησε με το μυαλό της δυο χιλιάδες χειροπήχυα! . Πω! Πω! είπε με το μυαλό της. Μ’ αυτό το πανί μπορεί να φτιάξει δωδεκάδες τα πουκάμισα ,τα σεντόνια ,τα δικά της εσώρουχα και του αρραβωνιαστικού της. Μπορούσε να φτιάξει , μαξιλαροθήκες, τραπεζομάντηλα για το σπιτικό που σύντομα θ’ άνοιγε, και να κάνει και τα δώρα της, αλλαξιές ολόκληρες στην πεθερά, στον πεθερό….
Πλησίασε ευχήθηκε: « να ζήση η κόρη σου Μαρία , καλορίζικα τα πανιά» και παρακολουθούσε τις πλύστρες με τι μεράκι, με τι πάθος, με τι δύναμη, χτύπαγαν με τον κόπανο τα πανιά. Η μία καλύτερη από την άλλη συναγωνίζονταν να λευκάνουν τα πανιά, ολόκληρα βιλάρια ήταν. Τρείς ολόκληρες μέρες και νύχτες είχαν μείνει στα λεβέτια με λέχο « νερό και σβουνιές» . Πύκνωσαν τα υφάδια και τώρα μετά το γκάπ! Γκούπ! και το πλύσιμο , τα άπλωναν στον ήλιο, στα μεγάλα βράχια και στα κατσοπούρνια. Έβλεπες τα σύννεφα χάμου στην γή!!... Όταν στέγνωναν πάλι τα έβαζαν στην μεγάλη γούρνα τα έβρεχαν και πάλι ξεκινούσαν από την αρχή με τον κόπανο.Δίπλωμα ,ξαναδίπλωμα και γκάπ! Γκούπ! Μετά από τρία τέσσερα στεγνώματα τα πανιά ήταν πλέον κατάλευκα. Ώσπου να στεγνώσουν τα ρούχα, όλες μαζί ξεκίνησαν να τραγουδούν:
« Κάτω στο γιαλό, κάτω στο περιγιάλι/έπλενε και άπλωνε, τα μέσο φουστανά της
έπλενε άπλωνε κοντή/νεραντζούλα φουντωτή…………..»
Και συνέχισαν με μεγαλύτερο κέφι να τραγουδούν αναγγέλλοντας έτσι στις ρεματιές της Λιάσκοβας την μεγάλη χαρά του γάμου που ερχόταν: « Κάτου στο ρέμα το βαθύ πλένει η Ρηνούλα μοναχή / δεξιά μεριά ειν’ η πλύστρα της κι αριστερά η χωρίστρα της……………»
Ο ήλιος έκαιγε ,τα ρούχα στεγνώσανε, η επιστροφή στο σπίτι δεν άργησε. Φορτωμένη το λεβέτι και τα ρούχα χαρούμενη, μπαϊλτισμένη ,με φάτσα κατακόκκινη και με κινήσεις ξεψυχισμένες, έφτασε στο σπίτι και κάθισε στην κασέλα να συνέλθει. Μετά από λίγο το άπλωμα του απλαδιού στο παλιοκάσονο, έδειχνε το σπίτι καθαρό και γιορτινό.Αυτή ήταν η πληρωμή της.
Πέρασαν χρόνια και η κυρά Διαμάντω επισκέφτηκε την Λιάσκοβα. Τίποτα δεν μαρτυράει την παλιά αίγλη, τα χιλιάδες γιδοπρόβατα με τους γλυκούς ήχους των κουδουνιών. Τίποτε δεν έχει απομείνει από την ομορφιά της. Έλεγε και ξανάλεγε: Πού είναι τα γάργαρα τρεχούμενα νερά της; Πού είναι η πρασινάδα της, οι γούρνες και οι κακάβες της; Πού είναι η βρύση της, το κεφαλόβρυσό της; που είναι τα περιβόλια της και το αυλακόμυλό της;.
Κλαίει ο μύλος για άλεσμα
και η Λιάσκοβα για πλύστρες
τα βουρκωμένα ρέματα
δεν έχουν πια ποτίστρες
Στην Μνήμη της…… 1/6/2011

B Girakas